Nữ giám đốc sáng tạo của “Harvard Việt Nam” tiết lộ về 6 năm khởi nghiệp “hỗ trợ khởi nghiệp"

Trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trụ sở NIC Hòa Lạc với tổng diện tích sàn làm việc lên tới gần 20.000 m2 gồm 2 khối nhà làm việc và một khối nhà trung tâm hội nghị quốc tế, mang hình cánh chim đại bàng, được kỳ vọng là trái tim đổi mới sáng tạo của khoa học công nghệ cả nước.

Trong triển lãm VIIE 2023 (28/10 - 1/11), bên cạnh gian hàng của hàng loạt tập đoàn, doanh nghiệp trong và ngoài nước thuộc 8 lĩnh vực trụ cột của NIC, là sự hiện diện của một “tập thể” đặc biệt mang tên Mạng lưới các Trung tâm đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp các trường ĐH, CĐ (VNEI). Có thể hình dung, hàng vạn sinh viên từ mạng lưới VNEI, với sự hỗ trợ từ NIC, sẽ trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao chủ chốt trong tương lai gần để thúc đẩy đổi mới sáng tạo của toàn nền kinh tế. 

Nhân sự kiện đó, chúng tôi đã có buổi phỏng vấn PGS, TS Lê Thị Thu Hà, Chủ tịch của VNEI đồng thời cũng là Giám đốc của Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo Trường ĐH Ngoại thương (FIIS) - nơi vốn được mệnh danh là “Harvard của Việt Nam”.

VÌ NHÂN LỰC CHẤT LƯỢNG CAO

PV: Trường đại học và các trung tâm ươm tạo trường đại học ngày càng có vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho hệ sinh thái. Tuy nhiên không phải trường đại học nào cũng ý thức được điều này. Mạng lưới VNEI ra đời năm 2022 đánh dấu một bước quan trọng trong việc hợp tác giữa các Trung tâm ươm tạo trực thuộc các trường đại học, cao đẳng, xin bà có thể giới thiệu rõ hơn về VNEI? 

Bà Lê Thị Thu Hà: Tháng 10/2022, Mạng lưới các Trung tâm đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp các trường ĐH, CĐ (VNEI) được thành lập với sự bảo trợ của Trung tâm Đổi mới và Sáng tạo quốc gia. Ban đầu chỉ có 13 thành viên, trong đó FIIS của Đại học Ngoại Thương là một trong số đó. 

Tuy nhiên, chỉ sau 1 năm, số thành viên là các trường ĐH, CĐ tham gia vào VNEI đã tăng lên 31 thành viên (trong tổng số gần 40 trường đại học, cao đẳng có trung tâm đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp).

Một trong những hoạt động phổ biến trong VNEI là các trường ĐH, CĐ đều nỗ lực, năng động tạo dựng một hệ sinh thái sáng tạo và khởi nghiệp. 

Chúng tôi tổ chức các diễn đàn chung, các hoạt động để liên kết với nhau. Các chương trình, sự kiện, hoạt động của mạng lưới hiện này đều tập trung vào  cao năng lực cho con người (cả cán bộ, giảng viên lẫn sinh viên).

Sáng tạo và khởi nghiệp thật ra chỉ là kết quả của sự tập trung phát triển nguồn nhân lực của các thành viên VNEI. Sự khác biệt giữa các thành viên VNEI với các trường ĐH, CĐ khác đó chính là, họ được NIC hỗ trợ kết nối, thúc đẩy hợp tác với các nguồn lực lớn về tài chính, công nghệ, kỹ thuật… 

Cụ thể hơn, NIC hỗ trợ các thành viên VNEI trong việc tiếp xúc các doanh nghiệp, bao gồm phục vụ chuyển đổi số, tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, các khóa nâng cao kỹ năng mềm; giao lưu trao đổi giữa nhà trường và doanh nghiệp, tạo điều kiện cho sinh viên đi thực tế, thực tập tại doanh nghiệp... 

Đồng thời, NIC còn kết nối với mạng lưới các trường đại học trong và ngoài nước; trao học bổng các khóa đào tạo liên quan đến CNTT, kỹ năng số, chẳng hạn như Chương trình phát triển nhân tài số của Google; Chương trình Phát triển nhân tài công nghệ của Samsung; Chương trình đào tạo kỹ năng số của Amazon; Chương trình thực tập sinh tài năng của Viettel… và rất nhiều loại học bổng hỗ trợ khác từ các trường ĐH nổi tiếng trên Thế giới.

Tại Triển lãm Đổi mới và Sáng tạo đang diễn ra, VNEI cũng có một gian hàng chung và chúng tôi hy vọng nó sẽ mang lại nhiều bất ngờ, thú vị cho những người tham quan. Đây cũng là dịp để FIIS của Ngoại Thương nói riêng, của các thành viên VNEI nói chung, thêm nhiều cơ hội trao đổi kinh nghiệm và tạo nhiều mối quan hệ với các đối tác, các doanh nghiệp, startup trong và ngoài nước.

PV: Về VNEI thì như vậy, còn về trung tâm đổi mới và sáng tạo của riêng ĐH Ngoại Thương (FIIS) thì sao? Được biết FIIS đã được thành lập từ tháng 4/2017. Từ đó đến nay, FIIS đã có nhiều hoạt động tạo dấu ấn cho hệ sinh thái? 

Bà Lê Thị Thu Hà: Đúng vậy, sự ra đời của Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo FTU (FIIS) đã đưa các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp của trường ĐH Ngoại Thương lên một nấc thang mới, trở nên bài bản và toàn diện hơn. 

Thật ra, ban đầu, chúng tôi cũng gặp nhiều khó khăn và vất vả, giống như bất cứ doanh nghiệp khởi nghiệp nào khác. Ngay từ những ngày đầu, chúng tôi làm mọi việc chỉ với 1,2 nhân sự, rồi dần dần lên 5,6 nhân sự, lại chưa có nhiều kinh nghiệm. Do đó, chúng tôi phải tự học hỏi rất nhiều. 

Đa số nhân sự đều xuất phát điểm là giảng viên trong trường. Bản thân tôi cũng là một giảng viên của Viện Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, nhưng chưa từng kinh doanh bất cứ gì cả. Do đó, tôi cũng như các đồng nghiệp đều phải tự học mọi thứ. Vận hành trung tâm FIIS cũng coi như tôi khởi nghiệp lần đầu. Rất nhiều điều trước khi làm mình hình dung như vậy, nhưng thực tế lại khác xa, chúng tôi vừa học nhanh, làm lại đúng tinh thần lean startup.

Đó là chưa kể những khó khăn về mặt chính sách, nguồn lực tài chính. 

Tuy nhiên, chỉ có mục tiêu cốt lõi, từ ban đầu thành lập đến giờ chưa thay đổi, là FIIS tập trung ươm tạo con người, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây cũng phù hợp với mục tiêu của Ngoại thương như lời Thầy Bùi Anh Tuấn - Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: “Mục tiêu chính là đào tạo ra những con người Ngoại Thương biết sáng tạo, dám sáng tạo, truyền cảm hứng và dẫn dắt quá trình đổi mới sáng tạo”.

Chúng tôi hiểu rằng, để phát triển các trường đại học không chỉ là nơi đào tạo, nghiên cứu mà còn là nơi để triển khai các hoạt động ươm tạo một cách chuyên nghiệp, khơi dậy tiềm năng của các sinh viên và giảng viên để giúp họ thích nghi với bối cảnh mới, vai trò mới. Sinh viên giờ đây không phải ra trường tìm việc làm nữa, thay vào đó, họ là những người tạo ra việc làm cho những người khác.

Đến nay, Ngoại thương đã trở thành một trong những trường ĐH tiên phong về đổi mới sáng tạo. Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo FTU mở ra các hoạt động không chỉ cho riêng trường ĐH Ngoại thương mà còn liên kết với các trường đại học, các đối tác ở trong và ngoài nước.

PV: Bà có thể chia sẻ một vài kết quả nổi bật trong thời gian 6 năm qua của FIIS? 

Bà Lê Thị Thu Hà: Lấy đào tạo làm nền tảng, các hoạt động sáng tạo và khởi nghiệp của FIIS đã kết nối các bên trong hệ sinh thái, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp trong giảng viên, sinh viên và giới trẻ, đồng thời thúc đẩy tinh thần sáng tạo và khởi nghiệp từ bên trong (intrastartup) cộng đồng doanh nghiệp, được đánh giá là một trong các hệ sinh thái khởi nghiệp đại học năng động và có hiệu quả nhất. 

Với chúng tôi, thành công quan trọng nhất là thông qua các hoạt động, Trung tâm FIIS xác định và khẳng định được vai trò hoạt động sáng tạo và khởi nghiệp không chỉ là hoạt động ngoại khóa của sinh viên mà đã trở thành nền tảng quan trọng hỗ trợ cho các trụ cột chính của trường đại học là đào tạo, nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng, tạo ra giá trị gia tăng cho người học và giúp Nhà trường thực hiện sứ mệnh trong giai đoạn mới, trở thành trường đại học đổi mới sáng tạo.

Các dự án khởi nghiệp do sinh viên FTU trực tiếp làm hoặc các nhóm sinh viên quốc tế, đều đạt được nhiều giải thưởng cao trong các cuộc thi trong và ngoài nước.

Chúng tôi cũng xây dựng được các chương trình đào tạo, ươm tạo và thúc đẩy kinh doanh có bản sắc riêng, với sự cố vấn của các chuyên gia khởi nghiệp quốc tế chương trình ươm tạo khởi nghiệp SIP100, Chương trình Tiền Ươm tạo - Startup Station, FTUer to FTUer, chương trình phát triển tinh thần và năng lực khởi nghiệp sáng tạo xã hội của doanh nhân thế hệ Z (EZ), Sáng tạo kinh doanh xã hội (SBC), chương trình lãnh đạo InnoLEAD, chương trình tăng tốc kinh doanh cho doanh nghiệp phát triển thị trường quốc tế Runway... 

Các chương trình đều kết nối được người tham dự ở trong và ngoài nước (sinh viên, startup nước ngoài), kết nối mạng lưới hỗ trợ khởi nghiệp quốc tế và mạng lưới các doanh nhân xã hội quốc tế.

Nâng cao vai trò của Trường đại học là trung tâm chuyển giao tri thức. Các doanh nghiệp hợp tác với Nhà trường không chỉ để tuyển dụng sinh viên mà các doanh nghiệp còn tham gia vào quá trình đào tạo và nghiên cứu cùng nhà trường, được hưởng lợi từ chính các hoạt động sáng tạo và khởi nghiệp, tạo ra mối liên hệ chặt chẽ giữa trường đại học và doanh nghiệp. 

Nhiều doanh nghiệp đã nhận thức rõ sáng tạo và khởi nghiệp là nền tảng phát triển bền vững của doanh nghiệp và chuyển hướng các hoạt động CSR sang hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp, chủ động trao quyền cho sinh viên được tham gia các hoạt động doanh nghiệp.

Từ năm 2018, Trung tâm FIIS trở thành đại diện của nền tảng đào tạo Sáng tạo khởi nghiệp xã hội (Social Business Creation - SBC) của trường ĐH HEC Montreal Canada, hàng năm đưa hàng chục dự án khởi nghiệp của Việt Nam ra thế giới.

Ngày 3/10 vừa qua, tại vòng chung kết cuộc thi SBC năm 2023 được tổ chức ở Trường Kinh doanh HEC Montréal (Canada), Trường ĐH Ngoại thương lần thứ 3 liên tiếp vinh dự nhận Giải thưởng “Impactful Change Agent” được trao cho tổ chức giáo dục có tác động mạnh mẽ nhất đến hoạt động sáng tạo kinh doanh xã hội trên toàn cầu. Trong đó, giảng viên và các dự án được xây dựng bởi sinh viên, cựu sinh viên của trường cũng được đánh giá cao và trao tặng giải thưởng.

Dự án Nam Tural với người sáng lập là anh Nguyễn Xuân Tài, cựu sinh viên ĐH Ngoại thương, cùng với sự tham gia của 4 thành viên là sinh viên với sự đồng hành của 2 cố vấn là cô Phạm Thị Mai Khanh - Giảng viên trường ĐH Ngoại thương Cơ sở II và cô Nguyễn Thị Thu Huyền - Giảng viên ĐH Bách khoa Hà Nội đã đạt giải Nhất bảng Startup với giá trị giải thưởng 38,500 CAD tiền mặt.

Hay gần đây nhất là chương trình Ươm tạo “SIP100 2023 - Social Impact Pathway” được tổ chức với mong muốn thúc đẩy sự chuyển đổi mạnh mẽ của startup sáng tạo trong mô hình kinh doanh tạo tác động và phát triển bền vững.

Cụ thể, ngày 12/10/2023, “Impressive Demo & Inclusive Matching: Global Challenge Vietnam Roadshow” chính là hai cột mốc cuối cùng trong lộ trình Ươm tạo năm cột mốc của chương trình Ươm tạo SIP100 2023 do Trường ĐH Ngoại thương; Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo FTU (FIIS) và Chương trình khởi nghiệp Thụy Sĩ SwissEP phối hợp triển khai đã diễn ra thành công tốt đẹp. 

Chương trình còn nhận được sự quan tâm và tham gia của nhiều cá nhân, tổ chức, thu hút sự tham gia của 30 startup đến từ Việt Nam, Hàn Quốc và 30 cá nhân, quỹ đầu tư. Đây là những startup đã qua nhiều vòng chọn lọc và đánh giá từ các bên cũng như từ Ban tổ chức.

SIP100 2023 là chương trình ươm tạo khởi nghiệp tập trung trong 100 ngày nhằm thách thức các nhà sáng lập có tinh thần xã hội để đạt được sự phát triển kinh doanh bền vững và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số. 

SIP 100 không chỉ dừng lại ở việc có sự tham gia của các doanh nghiệp, các quỹ đầu tư trong nước mà còn có sự hỗ trợ và tham gia từ các đối tác ở nước ngoài như Hàn Quốc. Chương trình có 9 doanh nghiệp tiêu biểu đã có doanh thu, có sản phẩm và thị trường, trong đó có 1 doanh nghiệp ở Hàn Quốc. Các doanh nghiệp này mong muốn mở rộng thị trường. 

Trong số này, có doanh nghiệp muối dược liệu Nanosalt đang mở rộng các kênh bán hàng online, thương mại điện tử với doanh thu tăng trưởng hàng tháng là 40 – 50%. Nanosalt là doanh nghiệp sản xuất các loại muối có hàng lượng natri thấp, tăng vi khoáng tự nhiên, dựa trên mô hình ứng dụng khoa học công nghệ. Các loại muối này vừa giúp giảm nhu cầu ăn uống giảm mặn vừa góp phần cải thiện đời sống của người dân.

Chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn khi bắt đầu “SIP100 năm 2023 - Social Impact Pathway” bởi mọi người không tin trường đại học có thể làm được ươm tạo, nhưng nhờ sáng tạo trong cách triển khai, kết nối nguồn lực trong và ngoài nước mạnh mẽ, chúng tôi đã thành công.  Thành công nhất là các doanh nghiệp nhận thức được xu hướng phát triển bền vững và tạo tác động xã hội song hành. Đây cũng được coi là điểm khác biệt để doanh nghiệp có thể bứt phá trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo về khởi nghiệp.

Các chương trình của FIIS luôn tạo ra một sân chơi, một hệ sinh thái nhỏ để cho phép các bạn sinh viên trở thành một cấu phần trong đó. Bởi nhiệm vụ chính của trung tâm và nhà trường chính là ươm tạo con người và làm thế nào để cho sinh viên được trải nghiệm môi trường thực tế nhất.

PV: Xin cảm ơn những sự chia sẻ của bà!

(Ảnh: NVCC)