Kinh tế Việt Nam 2023: Tăng tốc trong những tháng cuối năm

Tác động kép…

Hơn nửa chặng đường của năm 2023 đã đi qua với rất nhiều khó khăn mà theo đánh giá của giới chuyên gia, năm 2023 còn khó khăn hơn 2 năm bị ảnh hưởng của dịch COVID-19 (2021 - 2022). Từ đầu năm đến nay, tình hình thế giới tiếp tục biến động nhanh, phức tạp khiến kinh tế toàn cầu đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức. Là một nền kinh tế có độ mở lớn, nhưng khả năng thích ứng, sức chống chịu đối với các cú sốc bên ngoài, cũng như năng lực cạnh tranh quốc tế còn hạn chế, kinh tế Việt Nam tiếp tục chịu ảnh hưởng nặng nề bởi bối cảnh kinh tế thế giới.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Trần Quốc Phương, chúng ta phải chịu “tác động kép”, không chỉ từ các yếu tố tiêu cực bên ngoài, mà còn từ những hạn chế, bất cập nội tại kéo dài nhiều năm qua. “Đó là tăng trưởng phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu của khu vực FDI; một số ngân hàng thương mại yếu kém, doanh nghiệp (DN), dự án thua lỗ, chậm tiến độ dù đang được xử lý nhưng chưa thực sự dứt điểm và hiệu quả; các thị trường trái phiếu DN, bất động sản còn nhiều bất cập…” - Thứ trưởng dẫn chứng.

Bởi thế, dù rất nỗ lực và đã có những tín hiệu khả quan hơn, tháng sau cao hơn tháng trước, quý sau tích cực hơn quý trước, nhưng tăng trưởng kinh tế của Việt Nam 6 tháng đầu năm mới ước đạt 3,72%, thấp hơn kịch bản đề ra tại Nghị quyết 01/NQ-CP của Chính phủ.

“Điều này đặt áp lực nặng nề lên việc hoàn thành mục tiêu tăng trưởng GDP 6,5% trong năm nay. Hơn thế, điều đáng quan ngại là hiện nay, hoạt động sản xuất, kinh doanh (SXKD) trong nhiều lĩnh vực gặp khó khăn; sức chống chịu của DN bị bào mòn sau đại dịch COVID-19, một bộ phận DN phải thu hẹp quy mô sản xuất, cắt giảm sản lượng” - lãnh đạo Bộ KH&ĐT nhận định.

Một loạt thách thức lớn được chỉ ra là: Thị trường, dòng tiền và thủ tục hành chính trong giải quyết các vấn đề của DN; Chi phí vốn vẫn ở mức cao, tiếp cận vốn tín dụng, phát hành trái phiếu DN, chào bán chứng khoán còn khó khăn; Thậm chí, nhiều DN, nhà đầu tư buộc phải chuyển nhượng bớt cổ phần, tài sản, dự án đầu tư trong bối cảnh thị trường mua bán sáp nhập không thuận lợi, hoặc chưa muốn vay do SXKD đình trệ, không có lãi. Việc duy trì hoạt động và tranh thủ cơ hội thị trường gặp nhiều thách thức…

Xu thế kinh tế đang dần lạc quan hơn

Tuy nhiên, trong “bức tranh” kinh tế với những gam màu trầm đã bắt đầu có những chấm sáng. Theo Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương, điểm tích cực là xu thế kinh tế đang dần khả quan hơn. Các số liệu thống kê về sản xuất công nghiệp, xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, giải ngân vốn đầu tư công… đều cho thấy điều đó. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tháng 7/2023 đã tăng 3,9% so với tháng trước và tăng 3,7% so với cùng kỳ năm trước… Tính chung 7 tháng, thu hút FDI đã lần đầu tiên trong năm tăng 4,5% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt gần 16,24 tỷ USD; kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 195,4 tỷ USD, vẫn giảm 10,6% so với cùng kỳ năm trước, nhưng xuất siêu trên 16,5 tỷ USD…

Công bố báo cáo Điểm lại Kinh tế Việt Nam, số tháng 8/2023, Ngân hàng Thế giới (WB) nhận định, môi trường bên ngoài khó khăn và nhu cầu trong nước suy yếu đang làm cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam chậm lại, tuy nhiên kinh tế sẽ tăng tốc trong nửa cuối năm nay và những năm tiếp theo.

Báo cáo cho thấy tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam chậm lại từ 8% năm 2022 xuống còn 3,7% trong nửa đầu năm 2023. Báo cáo dự báo mức tăng trưởng 4,7% vào năm 2023, sau đó tăng dần lên 5,5% vào năm 2024 và 6,0% vào năm 2025.

Đánh giá về triển vọng kinh tế trong ngắn hạn của Việt Nam, PwC (một trong 4 công ty kiểm toán hàng đầu thế giới) cũng cho rằng, Việt Nam vẫn được kỳ vọng là một trong số ít quốc gia duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh vào năm 2023, trong khi phần còn lại của thế giới được dự báo sẽ tiếp tục trải qua suy thoái nghiêm trọng.

Nhận định, kinh tế Việt Nam sẽ phục hồi trong nửa cuối năm nay nhờ xuất khẩu bắt đầu hồi phục và các biện pháp chính sách hỗ trợ, đặc biệt là chính sách tài khóa, phát huy tác dụng, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam năm nay đạt khoảng 4,7%, lạm phát dự kiến tiếp tục được kiểm soát dưới mức 4,5% trong năm nay và năm 2024. Đà tăng trưởng GDP sẽ dần phục hồi vào năm 2024, đạt gần 6%, sau đó quay trở lại tiềm năng trung hạn vào năm 2025.

Trước đó, hồi đầu tháng 7, HSBC đã hạ dự báo tăng trưởng GDP năm 2023 của Việt Nam xuống 5,0%, nhưng cùng đưa ra kỳ vọng tăng trưởng sẽ có bước ngoặt lớn vào quý IV/2023.

Cần có cơ chế chính sách đột phá

Tại “Diễn đàn Cấp cao Cố vấn tài chính Việt Nam lần thứ nhất - năm 2023” mới đây, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế (CIEM) (Bộ KH&ĐT) cũng đã cập nhật 3 kịch bản tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2023 dựa trên những số liệu thống kê mới nhất.

Kịch bản 1: Tăng trưởng GDP 5,34%, lạm phát bình quân 3,43%; tăng trưởng xuất khẩu giảm 5,64%, cán cân thương mại thặng dư 9,1 tỷ USD. Kịch bản 2: tăng trưởng GDP 5,72%, lạm phát bình quân 3,87%; tăng trưởng xuất khẩu giảm 3,66%, cán cân thương mại thặng dư 10,3 tỷ USD. Kịch bản 3: tăng trưởng GDP 6,46%, lạm phát bình quân 4,39%; tăng trưởng xuất khẩu giảm 2,17%, cán cân thương mại thặng dư 6,8 tỷ USD.

Với kịch bản 3 (tăng trưởng GDP 6,46%) khá sát với mục tiêu tăng trưởng GDP 6,5% đã đặt ra, nhưng để hiện thực hóa được kịch bản này, theo các chuyên gia CIEM, giả thiết là bối cảnh kinh tế thế giới có chuyển biến tích cực hơn (như tăng trưởng phục hồi, gián đoạn chuỗi cung ứng đã giảm đáng kể, lạm phát ở Mỹ giảm, thời tiết thuận lợi hơn…)

Cùng với đó là sự quyết liệt trong cải cách và điều hành chính sách ở trong nước. Qua đó thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, hấp thụ tín dụng, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng suất lao động giúp hoạt động đầu tư hiệu quả hơn.

Để đạt được mức tăng trưởng cao, CIEM kiến nghị Chính phủ thực hiện các giải pháp giữ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát là rất quan trọng, nhưng cũng cần lưu tâm hơn đến tháo gỡ khó khăn cho hoạt động của DN. Đặc biệt cần thực hiện hiệu quả các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và nghiên cứu, đàm phán nâng cấp một số hiệp định thương mại tự do của ASEAN, thu hút và sử dụng hiệu quả đầu tư nước ngoài trong bối cảnh mới…

Theo Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương, ngay cả khi năm nay đạt mục tiêu tăng trưởng 6,5%, thì bình quân hai năm 2024 - 2025, tăng trưởng GDP phải đạt 7,76%/năm, mới có thể đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 5 năm là 6,5%, cận dưới mục tiêu 5 năm 6,5 - 7%, theo Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Còn nếu tăng trưởng năm 2023 chỉ là 6%, thì bình quân hai năm 2024 - 2025, phải tăng trưởng 8%/năm.

“Đây là những mức tăng trưởng rất cao, nhất là trong bối cảnh kinh tế toàn cầu vẫn còn quá nhiều yếu tố bất định, còn kinh tế trong nước thì vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro như hiện nay. Rất khó để đạt được các con số này, nếu như không có thêm những cơ chế, chính sách đột phá” - Thứ trưởng Bộ KH&ĐT nhận định.

Chính vì vậy, bên cạnh việc thực hiện các chính sách tiền tệ, tài khóa linh hoạt, chủ động, kịp thời và hiệu quả, cũng như các giải pháp để tháo gỡ khó khăn cho đầu tư, SXKD, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, nhất là với các dự án trọng điểm, tăng cường xuất khẩu, kích cầu tiêu dùng, thu hút FDI…, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, Bộ KH&ĐT đã tham mưu Chính phủ báo cáo Bộ Chính trị về việc sửa đổi, bổ sung một số cơ chế, chính sách liên quan đến SXKD và đầu tư.

“Nền kinh tế Việt Nam đang gặp thách thức từ các yếu tố bên trong và bên ngoài. Để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Chính phủ có thể hỗ trợ tổng cầu thông qua đầu tư công hiệu quả, qua đó tạo việc làm và kích thích hoạt động kinh tế. Ngoài các biện pháp hỗ trợ ngắn hạn, Chính phủ không nên bỏ qua các cải cách thể chế cơ cấu - bao gồm cả trong lĩnh vực năng lượng và ngân hàng - vì những lĩnh vực này là điều bắt buộc đối với tăng trưởng dài hạn”.

Bà Carolyn Turk, Giám đốc WB tại Việt Nam

“Chúng tôi kỳ vọng, kinh tế Việt Nam sẽ phục hồi trong nửa cuối năm nay nhờ xuất khẩu bắt đầu hồi phục và các biện pháp chính sách hỗ trợ, đặc biệt là chính sách tài khóa, phát huy tác dụng. Về chính sách tổng thể, Việt Nam cần cải thiện khả năng phục hồi của nền kinh tế trước các cú sốc và tạo ra một khung khổ thể chế giúp giải phóng toàn bộ tiềm năng tăng trưởng của đất nước. Trong ngắn hạn, cần dựa vào chính sách tài khóa để thúc đẩy hoạt động kinh tế, đặc biệt thông qua đầu tư công vào kết cấu hạ tầng quan trọng, đồng thời chi tiêu cho các chương trình hướng đến những đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Ngoài ra, một số cải cách cơ cấu cũng có thể giúp phục hồi mạnh mẽ và bền vững hơn như trong lĩnh vực bất động sản, trái phiếu DN…”.

Ông Paulo Medas, Trưởng phái đoàn phụ trách Việt Nam tại IMF