Từ cánh rừng gỗ lớn Đà Nẵng đến sinh kế bền vững dưới tán rừng

Người tiên phong giữ rừng, dám đi con đường dài

Cuối năm, theo chân đoàn cán bộ phường Hải Vân, cùng lãnh đạo các sở, ban, ngành TP Đà Nẵng băng qua con đường đất dốc, quanh co giữa những sườn núi, chúng tôi đến tiểu khu 22. Trước mắt là gần 120ha rừng gỗ lớn phủ kín các triền đồi, nơi những cây lát hoa, dổi hương, sưa đỏ, chò, lim xanh… đan tán xanh rì, tạo nên không gian yên bình hiếm thấy giữa nhịp phát triển đô thị.

Giữa cánh rừng ấy là khu rừng gỗ lớn của ông Nguyễn Hữu Hoàng – người được xem là chủ rừng trồng có quy mô lớn nhất TP Đà Nẵng hiện nay. Nhắc lại hành trình gắn bó với cây rừng, ông Hoàng không giấu được sự trăn trở.

“Hơn 6 năm qua, tôi dồn toàn bộ vốn liếng, thậm chí thế chấp cả nhà cửa để trồng rừng gỗ lớn. Đây là nghề rủi ro cao, vốn đầu tư lớn, chu kỳ thu hồi dài, lại luôn nơm nớp lo cháy rừng. Chỉ cần một tàn lửa nhỏ trong mùa khô là coi như mất trắng”, ông Hoàng chia sẻ.

Từ những ngày đầu khai hoang, trồng từng cây giống, đến nay khu rừng của gia đình ông đã có hơn 250.000 cây gỗ quý, từng bước hình thành một vùng sinh thái có giá trị cao về môi trường và kinh tế. Điều đáng nói là ông Hoàng không chọn con đường khai thác sớm để thu hồi vốn, mà kiên trì đi theo hướng trồng rừng gỗ lớn, kéo dài chu kỳ sinh trưởng để nâng cao giá trị.

Song song với việc chăm sóc rừng, ông Hoàng chủ động hoàn thiện hồ sơ pháp lý, xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đến nay, 30ha rừng đã có “sổ đỏ” – yếu tố then chốt giúp chủ rừng yên tâm đầu tư dài hạn.

“Có giấy chứng nhận, tôi không chỉ yên tâm bỏ vốn mà còn thấy rõ hơn trách nhiệm của mình trong việc giữ rừng. Rừng không chỉ là tài sản của gia đình mà còn là màu xanh cho cả vùng đất này”, ông Hoàng nói.

Từ suy nghĩ đó, gia đình ông đã thuê đơn vị tư vấn xây dựng phương án quản lý rừng bền vững gắn với phát triển du lịch sinh thái dưới tán rừng, với kỳ vọng vừa bảo tồn hệ sinh thái, vừa tạo sinh kế ổn định cho người dân địa phương.

Cán bộ đi cùng dân, gỡ từng “nút thắt” cho chủ rừng

Trong buổi khảo sát tại tiểu khu 22, điều dễ nhận thấy là sự vào cuộc trực tiếp, trách nhiệm của chính quyền và các sở, ngành. Không chỉ nghe báo cáo, đoàn công tác đã cùng chủ rừng đi thực địa, phân tích từng vị trí dự kiến phát triển du lịch dưới tán rừng.

Ngay giữa bìa rừng, ông Hà Phước Phú – đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Đà Nẵng trải bản đồ rừng, mở máy tính, cẩn thận chỉ từng ranh giới, từng khoảnh rừng, hướng dẫn cách đánh số, lưu trữ dữ liệu và hoàn thiện hồ sơ.

“Người dân chưa quen thủ tục giấy tờ, nếu không hướng dẫn kỹ rất dễ làm thiếu, làm sai rồi nản lòng. Nhiệm vụ của cán bộ là giúp người dân hiểu, làm đúng ngay từ đầu để họ yên tâm gắn bó lâu dài với rừng”, ông Phú nói.

Theo ông Trần Quang Vũ, Trưởng phòng Kinh tế – Hạ tầng và Đô thị phường Hải Vân, muốn rừng trồng phát huy giá trị bền vững thì chủ rừng phải có phương án quản lý đúng quy định. Khi được công nhận là rừng gỗ lớn, người dân không chỉ được hưởng các chính sách hỗ trợ mà còn có cơ sở pháp lý để phát triển du lịch sinh thái.

“Cán bộ phường sẽ cụ thể hóa từng bước, từ khảo sát tuyến tham quan, thiết kế sản phẩm trải nghiệm, bố trí điểm dừng chân, đến kết nối với các đơn vị lữ hành. Hướng dẫn phải sát thực tế để người dân thấy rõ tính khả thi, từ đó mạnh dạn đầu tư”, ông Vũ cho biết.

Sự tận tâm ấy đã tạo chuyển biến rõ rệt trong tư duy của chủ rừng. Thay vì chỉ trông chờ vào nguồn thu từ khai thác gỗ, gia đình ông Hoàng đang giữ lại diện tích rừng để phát triển homestay ven rừng, kết hợp ẩm thực truyền thống, xây dựng điểm check-in, cắm trại phục vụ du khách.

“Sự đồng hành của cán bộ giúp chúng tôi thêm niềm tin. Nếu làm được du lịch dưới tán rừng thì vừa giữ được rừng, vừa tạo sinh kế bền vững cho con cháu sau này”, ông Hoàng bày tỏ.

Ông Nguyễn Thúc Dũng, Chủ tịch UBND phường Hải Vân, khẳng định: “Chính quyền địa phương cam kết đồng hành cùng người dân từ khâu lập đề án đến triển khai. Những hộ có nhu cầu làm du lịch sinh thái sẽ được hỗ trợ xây dựng phương án phù hợp quy hoạch, đảm bảo môi trường và giữ gìn bản sắc địa phương”.

Rừng gỗ lớn – “của để dành” cho tương lai

Không chỉ ở Hải Vân, tại nhiều địa phương miền núi Đà Nẵng, mô hình trồng rừng gỗ lớn đã và đang được người dân, đặc biệt là đồng bào Cơ Tu, xem như hướng đi lâu dài.

Ở xã Sông Kôn, suốt gần 30 năm qua, ông Bríu Đham âm thầm trồng và chăm sóc hơn 1.000 cây kiền kiền trên diện tích 3,6ha phía sau nhà. Những cây kiền kiền nay đã cao hàng chục mét, đường kính 20–30cm, tỏa bóng xanh mát dưới chân núi.

“Hồi đó nhiều hộ chọn quế vì thu nhập nhanh, còn tôi tin cây gỗ lớn sẽ cho giá trị lâu dài. Rừng này có người hỏi mua nhưng tôi không bán. Tôi giữ lại cho con cháu, để rừng không tiếp tục bị ‘chảy máu’ như trước đây”, ông Đham chia sẻ.

Thời gian đầu, do thiếu kinh nghiệm, nhiều cây bị chết khô. Nhờ sự hướng dẫn của cán bộ lâm nghiệp, ông từng bước nắm vững kỹ thuật, duy trì và mở rộng diện tích. Những năm gần đây, khu rừng kiền kiền của ông còn trở thành điểm đến khám phá của người dân và du khách.

Tại xã Bến Giằng, ông Kaphu Ben cũng mạnh dạn chuyển đổi gần 7ha đất sản xuất kém hiệu quả sang trồng rừng gỗ lớn từ năm 2021. Được hỗ trợ giống cây và quy trình kỹ thuật, diện tích giổi, keo tai tượng của gia đình ông sinh trưởng tốt.

“Trồng rừng giúp chống xói lở, sạt lở đất đá, tạo môi trường trong lành. Thời gian tới, tôi sẽ trồng thêm dược liệu dưới tán rừng để tăng thu nhập”, ông Ben nói.

Theo Chi cục Kiểm lâm TP Đà Nẵng, toàn thành phố hiện có gần 700.000ha rừng, trong đó rừng trồng đã thành rừng hơn 184.000ha; sản lượng gỗ khai thác hằng năm đạt khoảng 1,9 triệu m³. Diện tích rừng được cấp chứng chỉ quản lý bền vững (FSC) đạt hơn 27.000ha.

Trong chiến lược phát triển lâm nghiệp bền vững, thành phố định hướng hạn chế khai thác rừng non, giá trị thấp; thay vào đó phát triển vùng rừng gỗ lớn đạt chuẩn FSC/VFCS, gắn với chế biến sâu và du lịch sinh thái. Công tác giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp được xác định là nền tảng quan trọng để người dân yên tâm đầu tư.

Chiều muộn, nắng cuối ngày lấp loáng trên tán rừng Hải Vân. Ông Nguyễn Hữu Hoàng đứng lặng nhìn khu rừng gỗ lớn của gia đình – thành quả của nhiều năm dốc vốn, dốc sức. Phía trước vẫn còn không ít thách thức, nhưng phía sau là sự đồng hành của chính quyền và cán bộ cơ sở.

Từ những cánh rừng ấy, một hướng đi đang dần rõ nét: giữ rừng để làm giàu, làm giàu nhưng không đánh đổi môi trường. Khi người dân dám nghĩ xa và chính quyền kiên trì đi cùng, rừng sẽ không còn là gánh nặng mà trở thành sinh kế, là tương lai bền vững cho những vùng đất đang chuyển mình theo hướng xanh.