Chuẩn hóa, bảo mật dữ liệu - “chìa khóa vàng” cho số hóa y tế

Điều kiện tiên quyết của y tế số

Y tế từ xa đã chứng minh giá trị vượt trội trong những năm qua, khi giúp rút ngắn khoảng cách địa lý, kết nối chuyên môn tuyến trên - tuyến dưới và mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân ở vùng sâu, vùng xa cũng như các nhóm yếu thế. Từ hơn một nghìn điểm cầu được thiết lập trong thời điểm căng thẳng của đại dịch Covid-19, đến nay, hoạt động khám chữa bệnh từ xa vẫn được duy trì, mở rộng và từng bước đi vào chiều sâu, phục vụ hàng vạn lượt bệnh nhân mỗi năm.

GS.TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia, cho biết, trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia diễn ra mạnh mẽ, y tế từ xa không chỉ là giải pháp công nghệ, mà còn là phương thức tổ chức lại dịch vụ y tế theo hướng lấy người bệnh làm trung tâm. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở chuẩn hóa dữ liệu, thiết lập nền tảng liên thông và bảo đảm an toàn thông tin.

Việc chuẩn hóa dữ liệu được coi là nền tảng của tương lai y tế số, bởi đây là điều kiện để bệnh án điện tử đạt cấp độ có ngữ nghĩa, giúp các hệ thống công nghệ - đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) - tham gia hỗ trợ ra quyết định lâm sàng. Quá trình này bao gồm chuẩn hóa nội dung trong phân loại lâm sàng, chuẩn hóa cấu trúc, chuẩn hóa truyền tải và chuẩn hóa bảo mật.

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) Nguyễn Trọng Khoa, hiện Bộ Y tế đang triển khai lộ trình đồng bộ hóa các bộ mã sử dụng trong hệ thống khám chữa bệnh, bao gồm hệ thống chẩn đoán bệnh phục vụ thanh toán bảo hiểm y tế và thống kê bảo đảm thân thiện, dễ ứng dụng và chuyển đổi dễ dàng sang nền tảng số phục vụ bệnh án điện tử. Với xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh và giải phẫu bệnh, định hướng là chuẩn hóa theo các bộ chuẩn quốc tế, nhằm bảo đảm tính thống nhất và khả năng kết nối rộng mở.

Đặc biệt, việc áp dụng bộ thuật ngữ lâm sàng SNOMED CT, dự kiến triển khai từ năm 2027, được xem là bước tiến lớn trong đồng bộ ngôn ngữ chuyên môn trên phạm vi toàn ngành. Đây là bộ thuật ngữ toàn diện nhất, bao phủ cấu trúc cơ thể, chẩn đoán lâm sàng, rối loạn, thủ thuật và can thiệp. Nhờ đó, ngành Y tế có thể xây dựng bộ khung hồ sơ bệnh án điện tử theo chuẩn chung, tạo điều kiện thuận lợi cho liên thông dữ liệu và ứng dụng AI trong chăm sóc sức khỏe.

Xây dựng niềm tin số trong y tế từ xa

Cùng với yêu cầu chuẩn hóa, thách thức lớn khác là bảo vệ dữ liệu cá nhân - vốn là nhóm dữ liệu nhạy cảm nhất và có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền riêng tư của người bệnh. Theo Phó Trưởng Đại diện Thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam Francesca Nardini, hoạt động khám chữa bệnh từ xa đã gia tăng mạnh mẽ lượng dữ liệu được tạo ra, truyền tải và xử lý trên môi trường mạng, đồng nghĩa với việc mở rộng phạm vi rủi ro an ninh mạng.

Để giảm thiểu rủi ro, cần triển khai đồng bộ ba nhóm giải pháp: Pháp lý, kỹ thuật và quy trình. Về pháp lý, các cơ sở y tế phải tuân thủ nghiêm Luật Khám bệnh, chữa bệnh và các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Về kỹ thuật, yêu cầu bắt buộc là mã hóa dữ liệu khi lưu trữ và truyền tải: Áp dụng mã hóa đầu cuối cho hình ảnh, video, tệp tin, tăng cường sử dụng VPN chuyên dụng; đồng thời xác thực bệnh nhân bằng căn cước công dân gắn chip kết hợp OTP hoặc Face ID.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Hàn Quốc, Trưởng Đại diện Tổ chức Chăm sóc Sức khỏe Quốc tế Hàn Quốc (KOFIH) tại Việt Nam Kyungnam Ryu cho biết, y tế từ xa mang lại lợi ích lớn nhưng cũng đặt ra những thách thức mới, đòi hỏi hệ thống y tế phải sẵn sàng về hạ tầng, nhân lực và quản trị. Khi dữ liệu được chuẩn hóa, bảo đảm an toàn và có khả năng liên thông trên toàn quốc, mô hình khám chữa bệnh từ xa mới có thể trở thành nền tảng bền vững của hệ thống y tế hiện đại.

Giáo sư Kang Jeo Hoen cùng các chuyên gia đến từ Bệnh viện Kangbuk Samsung (Hàn Quốc) cho rằng, để phát triển y tế từ xa, các cơ sở y tế cần khẩn trương nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin đạt chuẩn bảo mật theo quy định, đồng thời nâng cấp hệ thống bệnh án điện tử theo cấu trúc và thuật ngữ mới.

Sự đồng hành của các tổ chức quốc tế, đặc biệt là kinh nghiệm và sự hỗ trợ kỹ thuật trong phát triển hệ thống y tế số lấy người bệnh làm trung tâm sẽ tiếp tục là nguồn lực quan trọng giúp Việt Nam từng bước hoàn thiện chính sách, chuẩn hóa dữ liệu và xây dựng mô hình triển khai cụ thể, phù hợp thực tiễn.

Trong tương lai, khi dữ liệu y tế được quản trị theo chuẩn quốc tế, được bảo vệ nghiêm ngặt và sử dụng đúng mục đích, y tế từ xa sẽ trở thành công cụ mạnh mẽ để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu, giảm tải bệnh viện tuyến trên và bảo đảm mọi người dân đều có thể tiếp cận dịch vụ y tế tiện lợi, an toàn ngay tại cộng đồng.