UNCLOS khẳng định vai trò khuôn khổ pháp lý toàn diện của cộng đồng quốc tế

Trước muôn vàn đổi thay và thách thức mới nảy sinh, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 vẫn giữ nguyên giá trị là khuôn khổ pháp lý toàn diện, quan trọng, đồng thời thể hiện khả năng linh hoạt và thích ứng nhằm đối phó với các vấn đề cấp thiết của cộng đồng quốc tế. Đó là khẳng định của Trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ tại Lễ kỷ niệm 30 năm Ngày UNCLOS có hiệu lực (16-11-1994 / 16-11-2024), diễn ra tại Hà Nội ngày 10-12.

Bản “Hiến pháp về biển và đại dương”

Phát biểu tại lễ kỷ niệm, Trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ nhận định, UNCLOS-với vai trò, ý nghĩa như một bản “Hiến pháp về biển và đại dương”-đã hình thành nên một khuôn khổ pháp lý quốc tế toàn diện và đầy đủ, điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của tất cả các quốc gia dù có biển, không có biển hay gặp bất lợi về mặt địa lý, trong việc sử dụng biển, quản lý các nguồn tài nguyên biển và bảo tồn các nguồn tài nguyên này cho thế hệ mai sau.

UNCLOS cũng đặt ra cơ sở vững chắc để xác định các vùng biển và căn cứ cho các quốc gia xác lập chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán đối với các vùng biển và tiến hành các hoạt động trên biển, đồng thời quy định cơ chế giải quyết tranh chấp tương đối toàn diện, nhằm giải quyết hòa bình các tranh chấp nảy sinh giữa các quốc gia liên quan tới giải thích và áp dụng UNCLOS. Phán quyết của các cơ quan tài phán được thành lập theo quy định của UNCLOS cũng góp phần làm sáng tỏ các quy định của công ước, bảo đảm tính toàn vẹn cũng như việc thực thi hiệu quả UNCLOS.

Hiện nay, với 170 quốc gia và vùng lãnh thổ đã phê chuẩn, UNCLOS trở thành văn kiện pháp lý quan trọng hàng đầu và là một trong những thành tựu lớn nhất về luật pháp của cộng đồng quốc tế trong thế kỷ 20. Là một quốc gia ven biển, có đường bờ biển dài hơn 3.000km và hàng nghìn hòn đảo lớn nhỏ, trong đó có hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, Việt Nam luôn nhận thức rõ vai trò và tầm quan trọng của biển đối với hòa bình, an ninh và phát triển của đất nước. Việc tôn trọng và thực thi đầy đủ, có trách nhiệm các quy định của UNCLOS hoàn toàn phù hợp và nhất quán với chủ trương, chính sách của Việt Nam từ trước đến nay.

Đại biểu dự Lễ kỷ niệm 30 năm Ngày UNCLOS có hiệu lực.

Còn nguyên giá trị trong quản trị biển và đại dương

Nhìn lại quá trình hình thành và có hiệu lực của UNCLOS, ông Nguyễn Đăng Thắng, Vụ trưởng Vụ Luật pháp và Điều ước quốc tế (Bộ Ngoại giao) khẳng định tính toàn diện và ý nghĩa của công ước đối với cộng đồng quốc tế nói chung, với Việt Nam nói riêng. Theo ông, UNCLOS là văn kiện rất quan trọng, bởi nó điều chỉnh 70% bề mặt trái đất, tác động tới cuộc sống của khoảng 3 tỷ người, nên nhận được sự quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới. UNCLOS điều chỉnh các hoạt động về nghề cá, giao thông vận tải trên biển, khai thác dầu khí... Trong 30 năm qua, Việt Nam từ vai trò là một quốc gia vận dụng hiệu quả, sáng tạo UNCLOS trở thành quốc gia đóng góp tích cực trong việc thực hiện công ước, thúc đẩy phát triển các quy định liên quan đến biển như hiện nay.

Nhấn mạnh vai trò của UNCLOS trong quản lý và giải quyết tranh chấp biển, PGS, TS Trịnh Đức Hải, Phó chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia (Bộ Ngoại giao) nhận định, UNCLOS là căn cứ pháp lý để các quốc gia xác lập các vùng biển và quyền được hưởng từ các vùng biển đó; cũng như xác định quyền và nghĩa vụ hợp tác, kiềm chế của các bên trong vùng biển chồng lấn về yêu sách biển. Quan trọng hơn, UNCLOS tạo ra cơ chế giải quyết tranh chấp biển bắt buộc, đưa đến các quyết định ràng buộc. Việt Nam đã vận dụng luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS, trong giải quyết vấn đề phân định biển và hợp tác biển với các nước láng giềng.

Việc áp dụng UNCLOS trong bối cảnh biển và đại dương có nhiều biến động về an ninh và môi trường cũng là vấn đề được quan tâm, khi có tới 80% ô nhiễm biển và rác thải trên biển đến từ đất liền, từ đó đặt ra nghĩa vụ cho các quốc gia thành viên về bảo vệ môi trường biển một cách toàn diện, trên mọi khía cạnh, như chia sẻ của TS Vũ Hải Đăng, Viện Biển Đông (Học viện Ngoại giao).

Có thể thấy, sau 30 năm có hiệu lực, UNCLOS-một trong những thành tựu lớn nhất về luật pháp quốc tế trong thế kỷ 20-vẫn còn nguyên giá trị và tầm quan trọng trong việc quản trị biển và đại dương, đặc biệt trong ứng phó với các thách thức hiện nay như biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, và hợp tác phục vụ phát triển.

Bài và ảnh: HÀ PHƯƠNG