Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược

Ảnh minh họa

Đổi mới mạnh mẽ tư duy trong xây dựng pháp luật

Theo TS. Hồ Quang Huy, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính (Bộ Tư pháp), yêu cầu, nhiệm vụ về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN, có hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, được thực hiện nghiêm minh là sự khẳng định nhận thức, quan điểm, đường lối nhất quán của Đảng ta trong xây dựng, phát triển đất nước. Đó là: "Dân là gốc", tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân, bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân. Lấy con người là trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước. Thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ chiến lược nêu trên, theo ông Huy, cần quán triệt, tổ chức thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của BCH Trung ương “Về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới”; Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị “Về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”.

Bên cạnh đó, phải đổi mới mạnh mẽ tư duy và bảo đảm nguồn nhân lực trong xây dựng, thực thi pháp luật để bảo đảm thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng, động lực mạnh mẽ cho phát triển. Trong đó chú trọng các yếu tố: Kiến tạo phát triển; kịp thời, thống nhất, khả thi, phù hợp với đặc điểm, thực tiễn của nước ta và bối cảnh thế giới; tăng cường tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, kỷ luật, kỷ cương, kiểm soát quyền lực trong hoạt động của cơ quan Nhà nước và trật tự, kỷ cương xã hội.

Cũng theo ông Huy, cần thực hiện hiệu quả công tác kiểm tra, rà soát pháp luật; tiếp nhận, nắm bắt thông tin, phản ánh, kiến nghị về quy định pháp luật để kịp thời xử lý, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của quy định và phù hợp với thực tế.

“Cùng với việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, cần đặc biệt coi trọng khâu tổ chức thi hành. Pháp luật chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi được phổ biến, giải thích rõ ràng và hướng dẫn áp dụng thống nhất. Vì vậy, cần tăng cường năng lực tổ chức thực hiện, bảo đảm sự nhất quán, kịp thời và hiệu quả trong thực thi pháp luật”, ông Huy nhấn mạnh. 

Tiếp tục hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực

Nhận định xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN là một nhiệm vụ mang tính chiến lược, xuyên suốt quá trình đổi mới đất nước, TS. Lê Thanh Thủy, Trường Cán bộ Thanh tra cho rằng, yêu cầu này ngày càng có ý nghĩa then chốt, đặc biệt trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh cải cách thể chế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Đại hội XIII của Đảng đã xác định trong Văn kiện Đại hội XIII: “Xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị”.

Một điểm đáng chú ý hiện nay là chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đặc biệt là việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh và xã). Việc giảm tầng nấc trung gian giúp phân định rõ thẩm quyền, trách nhiệm, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cấp chính quyền. Điều này đòi hỏi phải có hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất và minh bạch để đảm bảo quyền lực Nhà nước được thực thi trong khuôn khổ pháp luật và được kiểm soát chặt chẽ.

Bên cạnh việc tiếp tục hoàn thiện thể chế Nhà nước pháp quyền XHCN theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, cần kiểm soát quyền lực Nhà nước một cách thực chất và hiệu quả, phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực. Các Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII và XIII đã khẳng định: Quyền lực phải được kiểm soát bằng cơ chế, mọi quyền lực đều phải được ràng buộc trách nhiệm. Cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị, đồng thời phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, báo chí và Nhân dân.

Đồng thời, phát huy vai trò của cơ quan thanh tra trong bảo đảm pháp luật được thực thi nghiêm minh, giữ gìn kỷ luật, kỷ cương hành chính. Theo Luật Thanh tra năm 2025 (Luật số 24/2024/QH15), hệ thống cơ quan thanh tra được sắp xếp theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo 2 cấp ở Trung ương và địa phương. Điều này góp phần tăng cường hiệu quả hoạt động thanh tra, tránh chồng chéo, trùng lặp, đồng thời nâng cao tính độc lập, khách quan trong việc phát hiện, xử lý vi phạm và phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực.

Bà Thuỷ nhấn mạnh, việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam hiện nay không chỉ là yêu cầu khách quan của sự phát triển, mà còn là nền tảng để củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, bảo đảm cho sự phát triển bền vững, dân chủ, công bằng và văn minh. 

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật

Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, có ý nghĩa chiến lược trong tiến trình đổi mới toàn diện đất nước. Bà Trần Thị Thu Thủy, Chuyên viên cao cấp Vụ Pháp luật Dân sự Kinh tế (Bộ Tư pháp) nhận định, đây không chỉ là yêu cầu khách quan của sự phát triển Nhà nước hiện đại, mà còn là đòi hỏi tất yếu để thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Việc tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN thể hiện quyết tâm chính trị nhất quán của Đảng và Nhà nước ta trong việc quản lý xã hội bằng pháp luật. Một Nhà nước pháp quyền hiện đại phải có hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, bảo đảm cho mọi công dân, tổ chức và cơ quan Nhà nước đều bình đẳng trước pháp luật. Đây là nền tảng để củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự công bằng, nghiêm minh của pháp luật.

Hiện nay, hệ thống pháp luật Việt Nam vẫn còn một số vướng mắc, bất cập nhất định, một số quy định còn lạc hậu, chưa theo kịp với sự phát triển nhanh chóng của đời sống kinh tế - xã hội; việc phân cấp, phân quyền chưa đủ mạnh. Do đó, việc tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thể chế là đòi hỏi, yêu cầu cấp bách từ thực tiễn, là nhiệm vụ quan trọng nhằm xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Theo bà Thuỷ, cần gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật. Để thực hiện tốt giải pháp này, nên tập trung chỉ đạo quyết liệt, đầu tư hợp lý nguồn lực và các điều kiện để thực hiện tốt các nhiệm vụ nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật; cải cách thủ tục hành chính, kiện toàn tổ chức, tinh giản hợp lý đầu mối, bỏ cấp trung gian; tích cực thúc đẩy xây dựng chính quyền điện tử, tăng cường kết nối, trao đổi thông tin thường xuyên giữa chính quyền các cấp, giữa chính quyền với người dân và doanh nghiệp.

Ngoài ra, cần tăng cường công tác truyền thông chính sách, pháp luật. Làm tốt công tác này sẽ bảo đảm phát huy dân chủ trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, thu hút sự tham gia, góp ý của người dân và doanh nghiệp để văn bản có chất lượng, phản ánh thực tiễn quan hệ xã hội, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp và pháp luật, để pháp luật thực sự là công cụ hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội và tạo dựng môi trường đầu tư, sản xuất, kinh doanh hiệu quả; là tiền đề hoàn thành các mục tiêu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

 Khắc phục triệt để những bất cập từ những “điểm nghẽn” pháp lý

Theo TS. Lê Thị Thúy, Trường Cán bộ Thanh tra, để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN có hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, được thực hiện nghiêm minh trước hết, cần tập trung rà soát tổng thể hệ thống pháp luật trong tất cả các ngành, lĩnh vực để phát hiện ngay những sơ hở, bất cập, mâu thuẫn, chồng chéo trong các quy định của pháp luật hiện hành. Đặc biệt là những sơ hở, bất cập, mâu thuẫn, chồng chéo trong quy định đang gây cản trở cho sự phát triển của kinh tế - xã hội, cản trở thực hiện các quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Từ đó có các biện pháp kịp thời để khắc phục, bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp luật. Nhiệm vụ này cần được giao cho một cơ quan đầu mối chủ trì thực hiện để bảo đảm tính toàn diện, tập trung, thống nhất.

Bên cạnh đó, tăng cường và phát huy mạnh mẽ vai trò của các cơ quan thanh tra trong phát hiện hạn chế, bất cập trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật thông qua hoạt động thanh tra. Hoạt động thanh tra cần có kế hoạch dài hạn, có trọng tâm, trọng điểm, thanh tra theo chuyên đề nhằm đánh giá chính sách, pháp luật và cơ chế quản lý trong một lĩnh vực cụ thể. Đây là nhiệm vụ khó, để thực hiện được, ngành Thanh tra cần được tăng cường các nguồn lực có chất lượng cao.

Đồng thời, tổ chức ứng dụng ngay các thành tựu của khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo trong việc hệ thống hóa, rà soát, cập nhật các quy định mới bổ sung, sửa đổi trong các văn bản pháp luật. Công việc này hiện nay chủ yếu đang được thực hiện thủ công, chưa có tính hệ thống, chưa bảo đảm tính chính xác, đầy đủ, kịp thời. Người dân và doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận hệ thống pháp luật, không biết được chính xác quy định nào còn hiệu lực, quy định nào hết hiệu lực, quy định nào mới được bổ sung. Trí tuệ nhân tạo có thể giúp ích rất nhiều trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu văn bản pháp luật  được làm sạch thường xuyên, khi truy cập vào hệ thống, bất cứ ai cũng có thể dễ dàng nắm được các thông tin chuẩn xác về các quy định đang có hiệu lực thi hành.