Nam Á 2025: Những mâu thuẫn khó hóa giải

Không ngoa khi nói năm 2025 là điển hình của những diễn biến dồn dập, khó đoán định xảy ra trên phạm vi rộng khắp khu vực Nam Á. Mở màn là mối bất hòa dai dẳng giữa hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân-Ấn Độ và Pakistan-khiến "thùng thuốc súng" Nam Á một lần nữa bén lửa. Ngọn nguồn của căng thẳng lần này xuất phát từ vụ tấn công ngày 22-4 vào một khu du lịch ở Pahalgam, khu vực Kashmir do Ấn Độ kiểm soát, làm 26 người thiệt mạng và nhiều người bị thương. Trong khi Ấn Độ cáo buộc Pakistan có liên quan, phía Islamabad lại kịch liệt bác bỏ và kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế độc lập. Cuộc tấn công như một nhát dao cứa vào mối quan hệ vốn mong manh giữa hai quốc gia láng giềng, khiến ngọn lửa mâu thuẫn một lần nữa bùng phát. Sau vụ tấn công, quan hệ giữa New Delhi và Islamabad trượt dốc tồi tệ, với việc thu hẹp quan hệ ngoại giao, trục xuất công dân, đóng không phận, cửa khẩu, đình chỉ Hiệp định nước sông Ấn được ký từ năm 1960-vốn được coi là biểu tượng hiếm hoi cho hợp tác song phương.

Căng thẳng dường như lên đến đỉnh điểm sau khi Ấn Độ tiến hành “chiến dịch Sindoor” không kích vào nhiều địa điểm trên lãnh thổ Pakistan và Pakistan đáp trả bằng chiến dịch quân sự quy mô lớn mang tên “Bunyanun Marsoos”. Cùng với đó là những cuộc nã pháo dữ dội vào khu vực biên giới từ cả hai phía. Theo ước tính, hơn 70 người đã thiệt mạng do các cuộc giao tranh. Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức và các cuộc xung đột chưa có hồi kết, căng thẳng giữa hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân này làm dấy lên quan ngại sâu sắc về khả năng nổ ra một cuộc chiến toàn diện. 

Bởi vậy, việc hai bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn ngày 10-5, với vai trò trung gian của Mỹ, được nhiều chuyên gia đánh giá là một bước đi quan trọng và đáng hoan nghênh để ngăn chặn một sự leo thang có khả năng gây thảm họa. Nhưng nói cho cùng, thỏa thuận ngừng bắn chỉ có thể ngăn chặn thảm họa trước mắt, còn nguồn cơn mâu thuẫn vẫn chưa được giải quyết triệt để. Điều này khiến cục diện an ninh khu vực Nam Á vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ bất ổn, chỉ cần một tính toán sai lầm cũng có thể dẫn đến các hành động leo thang ngoài ý muốn.

Năm 2025, một thực tế khác dễ nhận thấy ở Nam Á là những biến động chính trị mang tính bước ngoặt, với điển hình là “cuộc nổi dậy thế hệ Z” tại Nepal. Khởi phát từ lệnh cấm mạng xã hội, cuộc biểu tình với người tham gia phần lớn là sinh viên và lao động trẻ thất nghiệp đã nhanh chóng leo thang thành bạo loạn lật đổ, buộc Thủ tướng K.P.Sharma Oli phải từ chức và bỏ trốn khỏi đất nước. Dù chỉ diễn ra trong vòng hai ngày, làn sóng biểu tình bạo lực đã cướp đi sinh mạng của hàng chục người và đẩy Nepal rơi vào cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng nhất trong nhiều năm. Chúng phơi bày những bất mãn đã tích tụ lâu dài trong xã hội Nepal do lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp cao, niềm tin vào hệ thống chính trị suy giảm, nạn tham nhũng và lợi ích nhóm phức tạp.

Bên cạnh đó cũng phải khẳng định cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn như Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ... đã tác động đến khu vực Nam Á cả về quốc phòng, an ninh lẫn kinh tế. Chính sách thương mại khắt khe của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump tiếp tục gây bất ổn cho các chuỗi cung ứng toàn cầu, làm gia tăng căng thẳng thương mại và buộc nhiều nền kinh tế phải điều chỉnh chiến lược sản xuất, xuất khẩu. Nhưng cũng chính các biện pháp thuế quan của Washington đã thúc đẩy New Delhi và Bắc Kinh xích lại gần nhau. Xu thế ấm lên trong quan hệ song phương thể hiện rõ qua chuyến thăm đầu tiên của ông Narendra Modi tới Trung Quốc trên cương vị Thủ tướng Ấn Độ kể từ năm 2018 và trong bức điện mừng mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gửi lãnh đạo Ấn Độ với câu ví von mối quan hệ Trung-Ấn như "vũ điệu giữa rồng và voi”, qua đó gửi gắm hy vọng hai bên sẽ là đối tác cùng thắng.

Trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, quan hệ ổn định giữa hai cường quốc đông dân nhất thế giới đóng vai trò quan trọng trong duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực, đồng thời mở ra khả năng định hình một trật tự mang tính bao trùm, đa phương, nơi các nước lớn cùng hợp tác thay vì đối đầu. Điều này cũng phản ánh xu thế cân bằng mối quan hệ, tối đa hóa lợi ích mà nhiều quốc gia trong khu vực đang theo đuổi.

Chỉ còn vài ngày nữa năm 2025 sẽ khép lại, nhưng những chuyển động mạnh mẽ, mang tính bước ngoặt trong năm qua chắc chắn sẽ còn kéo dài ảnh hưởng sang năm 2026. Tận dụng động lực kinh tế để hội nhập sâu rộng hơn, hoặc bị kéo lùi bởi những thách thức dai dẳng từ bất ổn chính trị, xung đột, liệu các quốc gia Nam Á sẽ lựa chọn hướng đi nào trong năm tới?