Hà Nội đầu tư trọng điểm cho đường sắt đô thị: Quyết định chiến lược mang tính bước ngoặt

Mục tiêu đầy thách thức

Tính đến thời điểm này, thành phố Hà Nội mới hoàn thành và đưa vào khai thác 2 đoạn tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 21,5km (tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông và đoạn trên cao tuyến 3.1 Nhổn - Ga Hà Nội), đạt 3,5% so với quy hoạch 14 tuyến với tổng chiều dài khoảng 619km.

Đại diện Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội (MRB) cho biết, với mục tiêu phát triển hệ thống đường sắt đô thị đồng bộ, hiện đại, đáp ứng nhu cầu vận tải giao thông công cộng của thành phố, thành phố đã đề xuất Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô. Cụ thể, giai đoạn 1 (từ nay đến năm 2030), thành phố phấn đấu hoàn thành thi công xây dựng 96,8km đường sắt đô thị gồm các tuyến: Số 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo), số 3.1 (Nhổn - Ga Hà Nội), số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc). Đồng thời chuẩn bị đầu tư 301km gồm các tuyến: Số 1, số 2A kéo dài đến Xuân Mai, số 4, số 6, số 7, số 8, tuyến vệ tinh: Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai. Giai đoạn 2 (2030-2035), hoàn thành xây dựng 301km đường sắt đô thị và giai đoạn tiếp theo (2036-2045) phấn đấu hoàn thành đầu tư xây dựng khoảng 200,7km.

Nhằm hiện thực hóa mục tiêu đầy thách thức này, ngày 9-10-2025, UBND thành phố Hà Nội đã khởi công dự án đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo với tổng mức đầu tư 35.679 tỷ đồng. Tuyến có chiều dài gần 11km, gồm 1,94km đi trên cao và 9km đi ngầm, với 10 nhà ga. Đây cũng là dự án đầu tiên được quy hoạch phát triển theo mô hình đô thị định hướng giao thông (TOD), trong đó, khu depot Xuân Đỉnh vừa là điểm trung chuyển vận tải hành khách, vừa có chức năng dịch vụ, thương mại và nhà ở hỗn hợp.

Dự kiến, đến ngày 19-12-2025, Hà Nội sẽ khởi công tuyến đường sắt đô thị số 5 (Văn Cao - Hồ Tây) nối khu vực trung tâm với Khu công nghệ cao Hòa Lạc và các đô thị vệ tinh phía Tây. Dự án có tổng chiều dài khoảng 39,6km, bao gồm 6,5km đi ngầm, 2km đi trên cao và hơn 30km đi bằng, với tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 61.900 tỷ đồng.

Ưu tiên đầu tư

Với tầm nhìn dài hạn, trong Đề án tổng thể giảm thiểu ùn tắc giao thông trên địa bàn thành phố giai đoạn 2025-2030 và những năm tiếp theo đang được UBND thành phố giao các sở, ngành liên quan hoàn thiện, Hà Nội dự kiến dành gần 1,4 triệu tỷ đồng (tương đương khoảng 53 tỷ USD) để giải “bài toán” hóc búa này. Trong đó, điểm nhấn cốt lõi của chiến lược là ưu tiên đầu tư mạnh mẽ cho đường sắt đô thị.

Phó Giám đốc Sở Tài chính Lê Trung Hiếu cho biết, chiến lược đầu tư trọng điểm vào đường sắt đô thị không chỉ là một giải pháp kỹ thuật mà còn là một quyết định mang tính chiến lược. Dù chi phí ban đầu khổng lồ, song hiệu quả lâu dài mang lại rất rõ ràng, bao gồm: Giảm thiểu thiệt hại kinh tế do ùn tắc giao thông (ước tính hàng tỷ USD mỗi năm); tăng năng suất lao động do thời gian di chuyển được rút ngắn. Quan trọng nhất là môi trường đầu tư được cải thiện rõ ràng, góp phần nâng cao vị thế đô thị của Hà Nội trên trường quốc tế.

“Thành phố cần sớm lựa chọn các đơn vị tư vấn quốc tế cho việc triển khai đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô giai đoạn 2026-2030, bao gồm các nội dung: Quy hoạch hướng tuyến, nhà ga, thiết kế các nút giao lớn. Đồng thời, nghiên cứu ngay các khu vực có thể phát triển TOD đúng nghĩa để tạo ra giá trị thặng dư từ đất, từ đó tái đầu tư phát triển đường sắt đô thị. Về mặt quy hoạch, cần nghiên cứu mở rộng phát triển đô thị lớn, đa trung tâm dựa trên các nút giao lớn và các nhà ga lớn của đường sắt đô thị, tận dụng vị trí hiện chưa có nhiều khu đô thị. Ngoài ra, cần xác định nhu cầu giải phóng mặt bằng, tái định cư; triển khai xây dựng các khu tái định cư trước, bảo đảm khi thực hiện giải phóng mặt bằng phục vụ xây dựng đường sắt đô thị, người dân đã có khu tái định cư”, Phó Giám đốc Sở Tài chính Lê Trung Hiếu kiến nghị.

Khẳng định quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong việc phát triển mạng lưới đường sắt, đặc biệt là hệ thống đường sắt đô thị, ngày 20-10-2025, UBND thành phố Hà Nội đã thành lập Ban Chỉ đạo các dự án đường sắt trên địa bàn thành phố nhằm tăng cường sự lãnh đạo thống nhất, điều phối đồng bộ và tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình triển khai, thực hiện đầu tư phát triển hệ thống đường sắt đô thị. Theo đó, Ban Chỉ đạo các dự án đường sắt trên địa bàn thành phố sẽ là đầu mối quan trọng giúp Hà Nội phát huy tối đa nguồn lực, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành trung ương, bảo đảm các dự án đường sắt được triển khai đúng tiến độ, đúng mục tiêu và đạt hiệu quả cao.