Đề xuất 6 tỉnh, thành sau sáp nhập tiếp tục thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù

Theo tờ trình của Chính phủ, Nghị quyết 60/2025 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã quyết nghị, chính quyền địa phương sẽ tổ chức theo 2 cấp, gồm: cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc tỉnh, thành phố). Cấp huyện sẽ kết thúc hoạt động.

Sau sáp nhập, số lượng đơn vị hành chính giảm từ 63 tỉnh, thành phố còn 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh nhằm phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương, hỗ trợ lẫn nhau để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội chung sau sắp xếp.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình của Chính phủ về việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế đặc thù tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước. Ảnh: P.Thắng

Chính phủ cho biết, đến nay, cả nước có 10 địa phương, gồm Hà Nội, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An, Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Buôn Ma Thuột, TP Hồ Chí Minh và Cần Thơ) đang được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù theo các luật, nghị quyết riêng của Quốc hội.

6 địa phương trong số này sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ tổ chức lại chính quyền địa phương theo 2 cấp, gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Đắk Lắk (liên quan đến TP Buôn Ma Thuột), TP Hồ Chí Minh và Cần Thơ.

Việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động cấp huyện, theo Chính phủ, dẫn tới thay đổi về ranh giới địa lý, phạm vi quản lý cũng như quy mô dân số, địa vị pháp lý… của các địa phương.

Do đó, cần có quy định chuyển tiếp việc tiếp tục áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù đang được thực hiện tại các địa phương thuộc diện sắp xếp. Việc này nhằm đảm bảo tính liên tục, ổn định của quy định pháp luật, trong quản lý, điều hành và phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương này.

Các cơ chế, chính sách đặc thù được xây dựng gắn liền với vị thế, vai trò và những đặc điểm riêng biệt của từng địa phương hoặc khu vực đô thị lõi.

Chẳng hạn, TP Hải Phòng là TP cảng, công nghiệp, dịch vụ logistics. Đà Nẵng là trung tâm du lịch, dịch vụ, công nghệ cao. Khánh Hòa chú trọng phát triển kinh tế biển, du lịch biển.

Còn TP Hồ Chí Minh là đầu tàu kinh tế của cả nước và TP Cần Thơ là trung tâm động lực của vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Việc duy trì các cơ chế, chính sách đặc thù cho các địa phương đang áp dụng, sau khi sáp nhập và sắp xếp đơn vị hành chính 2 cấp sẽ tạo điều kiện để tạo động lực tăng trưởng mới, sức bật cho các địa phương.

Cạnh đó, tránh tạo khoảng trống pháp lý cho địa phương sau sắp xếp trong xử lý các vấn đề liên quan dự án đầu tư, nghĩa vụ tài chính…

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: P.Thắng

Chính phủ đề xuất Quốc hội cho phép các địa phương sau sáp nhập, gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, TP Hồ Chí Minh và Cần Thơ được tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù trước đây.

Các xã, phường mới tương ứng tại địa bàn TP Buôn Ma Thuột (tỉnh Đắk Lắk) sau sắp xếp cấp xã tiếp tục được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội đã cho phép thực hiện, cũng là đề xuất của Chính phủ.

Sau khi việc sắp xếp đơn vị hành chính 2 cấp hoàn thành, Chính phủ tổng kết, đánh giá các cơ chế đặc thù này để điều chỉnh, bổ sung phù hợp thực tế, tình hình mới hoặc luật hóa để áp dụng trong toàn quốc.

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, việc cho phép chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, đặc thù tại địa phương sau sắp xếp đơn vị hành chính không chỉ đơn thuần là mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế, mà còn liên quan đến nhiều mặt về kinh tế, ngân sách (nguồn lực thực hiện, các chính sách thu - chi ngân sách.

Do đó, Ủy ban này đề nghị Chính phủ đánh giá tác động chính sách bảo đảm giữ nguyên tắc cân đối thu chi theo đúng Luật Ngân sách Nhà nước.

Ngoài ra, có ý kiến trong cơ quan thẩm tra đề nghị với các thành phố áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù sáp nhập vào các tỉnh, cần xác định lại tỷ lệ điều tiết để hạch toán, phân chia ngân sách trung ương - địa phương.