Căng thẳng mới trong quan hệ ngoại giao Ấn Độ - Canada

Financial Times ngày 3-10 dẫn các nguồn tin cậy cho hay, New Delhi yêu cầu 41 trong tổng số 62 nhà ngoại giao Canada đang hiện diện tại Ấn Độ phải hồi hương trước thời hạn nêu trên. Trường hợp vẫn tiếp tục ở lại, những người này có thể bị New Delhi thu hồi quyền miễn trừ ngoại giao. Đây là động thái mới nhất cho thấy mức độ căng thẳng gia tăng trong quan hệ hai bên thời gian qua sau những tranh cãi về vụ sát hại một công dân Canada, cũng là thủ lĩnh người Sikh Hardeep Singh Nijjar ở tỉnh bang British Columbia, Canada, hồi tháng 6.

Đáp lại động thái trên của Ấn Độ, Thủ tướng Canada Justin Trudeau nhấn mạnh tầm quan trọng của các biện pháp ngoại giao để giảm nhiệt căng thẳng, bởi theo ông, Canada không có ý định leo thang tình hình với Ấn Độ và sẽ duy trì sự hợp tác có trách nhiệm, mang tính xây dựng với New Delhi. “Rõ ràng, hiện tại chúng ta đang trải qua một thời điểm cực kỳ khó khăn với Ấn Độ, nhưng đó là lý do tại sao chúng ta cần phải có các nhà ngoại giao tại thực địa để làm việc với chính phủ Ấn Độ và hỗ trợ các gia đình Canada ở đó”, ông Trudeau nói.

Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar gặp người đồng cấp Mỹ Antony Blinken tại Washington, ngày 28-9. Ảnh: AP

Cùng ngày, Reuters dẫn lời Ngoại trưởng Canada Melanie Joly kêu gọi Ấn Độ “phá băng” trong quan hệ song phương: “Chúng tôi đang liên lạc với chính phủ Ấn Độ. Chúng tôi coi trọng sự an toàn của các nhà ngoại giao Canada và sẽ tiếp tục tiến hành các cuộc đàm phán ngoại giao kín”.

Quan hệ Ấn Độ-Canada đã rơi xuống mức rất thấp trong vài tuần qua sau khi Thủ tướng Canada lên tiếng cáo buộc Ấn Độ có thể đứng sau vụ sát hại thủ lĩnh người Sikh. New Delhi đã thẳng thừng bác bỏ và gọi cáo buộc trên là “vô lý” và “mang động cơ chính trị”. Tuần trước, trong cuộc gặp với người đồng cấp Mỹ Antony Blinken tại Washington, Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar khẳng định vụ sát hại “không phù hợp với chính sách của chúng tôi”, đồng thời cáo buộc Canada dung túng những người ly khai theo đạo Sikh đang kích động thành lập một nhà nước độc lập ở Ấn Độ. Theo ông Jaishankar, đang có “không khí bạo lực” và “mối đe dọa” chống lại các nhà ngoại giao Ấn Độ ở Canada, nơi sự hiện diện của các nhóm ly khai theo đạo Sikh đã khiến New Delhi thất vọng.

Trong chưa đầy một tháng qua, dư luận chứng kiến hàng loạt sự kiện đẩy căng thẳng ngoại giao giữa Ottawa và New Delhi lên từng nấc thang mới. Tại cuộc gặp bên lề Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) ở New Delhi ngày 10-9, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi bày tỏ quan ngại mạnh mẽ với Thủ tướng Trudeau về các cuộc biểu tình đòi ly khai của người Sikh ở Canada. 5 ngày sau, Bộ Thương mại Canada tuyên bố ngừng các cuộc đàm phán thương mại với New Delhi và hoãn chuyến đi của phái đoàn thương mại nước này tới Ấn Độ trong tháng 10. Như đổ thêm dầu vào lửa, phát biểu trước Quốc hội Canada ngày 18-9, Thủ tướng Trudeau cho hay, Ottawa đang “tích cực theo đuổi những cáo buộc đáng tin cậy” liên kết các đặc vụ của Ấn Độ với vụ sát hại thủ lĩnh người Sikh, khiến New Delhi ngay sau đó gay gắt lên tiếng phản đối và bác bỏ cáo buộc “vô lý” của Thủ tướng Canada. Mỗi bên tuyên bố trục xuất một nhà ngoại giao của phía bên kia trong động thái “ăn miếng trả miếng”. Ngày 22-9, Ấn Độ đình chỉ cấp thị thực mới cho công dân Canada, đồng thời tuyên bố New Delhi muốn có “sự ngang bằng” về số lượng và cấp bậc các nhà ngoại giao của mỗi nước tại nước kia. Trên thực tế, Canada triển khai số lượng nhân viên ngoại giao tại Ấn Độ lớn hơn nhiều so với nhân viên ngoại giao Ấn Độ tại Canada, một phần là do quốc gia Nam Á có tới 1,4 tỷ dân, so với dân số chỉ 40 triệu người của Canada-với khoảng 1,3 triệu trong số đó là người gốc Ấn.

Theo giới phân tích chính trị, căng thẳng với Ấn Độ tại thời điểm này là một điểm bất lợi đối với Thủ tướng Trudeau khi mức độ tín nhiệm của cử tri Canada đối với đương kim thủ tướng sụt giảm mạnh trong bối cảnh cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt ở nước này. Đảng Tự do cầm quyền của Thủ tướng Trudeau đang nỗ lực lấy lại uy tín trước cuộc bầu cử dự kiến vào tháng 10-2025, và dĩ nhiên, sẽ là thuận lợi lớn nếu đảng này giành được cảm tình của 1,3 triệu cử tri Canada gốc Ấn. Ở góc độ khác, một khi chọn đối đầu với Ấn Độ, sẽ rất khó cho ông Trudeau để có được sự hậu thuẫn của các đồng minh phương Tây-những nước đang nỗ lực xây dựng mối quan hệ tích cực với New Delhi.

HÀ PHƯƠNG