“Vai trò của chính quyền các địa phương là rất quan trọng”

Trước thực trạng này, Báo Hànộimới đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến, nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng) nhằm làm rõ nguyên nhân, chỉ ra các tồn tại và đề xuất các giải pháp giúp Thủ đô giải quyết dứt điểm vấn đề này.

- Thời gian qua, Hà Nội đã chi hàng nghìn tỷ đồng để xây dựng các hệ thống chống úng ngập. Tuy nhiên, tình trạng ngập úng vẫn diễn ra ngày càng thường xuyên và nghiêm trọng. Ông có thể chia sẻ vì sao kết quả lại chưa như kỳ vọng?

- Có thể thấy, Hà Nội đã chi ngân sách rất lớn cho công tác chống úng ngập, nhưng hiệu quả đạt được vẫn chưa như kỳ vọng. Mỗi khi mưa lớn, tình trạng ngập vẫn tái diễn; như trong các trận mưa tháng 9 và tháng 10 vừa qua, số điểm hoặc khu vực ngập đã lên tới hàng trăm. Trong khi nhiều đô thị khác nước rút nhanh sau mưa, tại Hà Nội có những khu vực sau 5 - 7 ngày nước vẫn chưa rút, gây khó khăn cho sinh hoạt và đi lại của người dân.

Nhiều nguyên nhân đã được chỉ ra, từ tốc độ đô thị hóa, quy hoạch, đầu tư xây dựng, quản lý vận hành, cho đến yếu tố khách quan như biến đổi thời tiết... Tuy nhiên, kết quả đầu tư hệ thống hạ tầng phòng, chống úng ngập chưa như mong đợi, phần lớn do khâu tổ chức thực hiện quy hoạch thoát nước còn hạn chế.

Trong Quy hoạch, Hà Nội được chia thành 3 vùng tiêu thoát nước chính với 18 lưu vực, nhưng hơn 12 năm qua, Thành phố mới chỉ tập trung đầu tư một số công trình thuộc 3 lưu vực trong tổng số 18. Đáng lo ngại, mạng lưới tiêu thoát nước hiện nay quá lạc hậu, xuống cấp nhanh, đặc biệt là hệ thống cống, kênh, mương, công trình đầu mối và hồ điều hòa. Nhiều công trình không được cải tạo đúng mức, kịp thời; nếu có đầu tư cũng chậm tiến độ, gặp khó khăn về mặt bằng, thậm chí thực hiện theo kiểu chắp vá, thiếu đồng bộ.

Chính vì vậy, nếu không thay đổi tư duy quản lý và không quyết tâm tập trung đầu tư, cải tạo hệ thống thoát nước, tình trạng ngập úng sẽ còn tiếp diễn, đồng thời gây lãng phí nguồn lực lớn.

- Tại Tọa đàm về ngập úng đô thị do Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) vừa tổ chức, ông cho rằng tình trạng ngập úng đô thị không thể chỉ nhìn ở khía cạnh kỹ thuật, mà phải bắt đầu từ chất lượng quy hoạch. Vậy, quy hoạch thoát nước của thành phố Hà Nội đang tồn tại những vấn đề gì, thưa ông?

- Quyết định số 725/QĐ-TTg ngày 10-5-2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch thoát nước Hà Nội đến năm 2030 tầm nhìn đến 2050. Quy hoạch này nhằm cụ thể hóa nội dung quy hoạch thoát nước trong Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội theo Quyết định số 1259/QĐ-TTg ngày 2-7-2011. Hiện nay, Hà Nội đang triển khai theo Quyết định 725/QĐ-TTg này. Tuy nhiên, ngày 27-12-2024, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch chung Hà Nội đến 2045 tầm nhìn 2065 (Quyết định số 1668/QĐ-TTg) trong nội dung đã có quy hoạch thoát nước. Quy hoạch thoát nước này đã kế thừa, sửa đổi, bổ sung Quy hoạch thoát nước theo Quyết định 725/QĐ-TTg, đặc biệt đã có tính đến tác động của biến đổi khí hậu theo quy định đối với thành phố trực thuộc Trung ương.

Hiện Hà Nội cần khẩn trương lập Quy hoạch chuyên ngành thoát nước để trình phê duyệt. Trong quá trình lập và điều chỉnh, cần lưu ý rà soát số liệu đầu vào để tính toán, thiết kế hệ thống thoát nước, bởi các số liệu thủy văn đã thay đổi do biến đổi khí hậu, làm thay đổi quy luật mưa - dòng chảy. Cần tính đến chu kỳ lặp lại của mực nước ngập, yếu tố kết hợp của các nguy cơ như mưa, lũ, dựa trên cấp độ rủi ro; xác định lại cao độ nền và chu kỳ lặp lại của trận mưa gây tràn cống tối thiểu...

Sau khi quy hoạch được phê duyệt, việc xây dựng kế hoạch thực hiện và tổ chức triển khai đồng bộ, tập trung, trọng điểm và dứt điểm là hết sức cần thiết. Chỉ khi thực hiện nghiêm túc các bước này, mới hy vọng tình trạng ngập úng tại Hà Nội sẽ từng bước được cải thiện.

- Đảng bộ thành phố Hà Nội đặt mục tiêu trong nhiệm kỳ 2025 - 2030 phấn đấu “cơ bản giải quyết tình trạng ngập úng trong nội đô”. Trong bối cảnh Thành phố đang thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, mục tiêu này sẽ có những thuận lợi gì, theo ông?

- Thực hiện mô hình chính quyền hai cấp đã tạo điều kiện cho không gian phát triển mới bỏ cấp trung gian nâng cao hiệu quả điều hành từ chính quyền thành phố xuống trực tiếp chính quyền xã, phường.

Đối với quản lý thuộc lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật đặc biệt theo tuyến và phạm vi rộng, chính quyền thành phố cần phân cấp, ủy quyền mạnh hơn cho các cơ quan chuyên môn của thành phố như Sở Xây dựng, Trung tâm Quản lý Hạ tầng hay Ban Quản lý... là chủ sở hữu hệ thống thoát nước trên địa bàn; quyết định một số dự án đầu tư xây dựng, hợp đồng quản lý vận hành hệ thống thoát nước, bảo đảm đầy đủ nguồn vốn cho công tác duy tu, duy trì nạo vét sông, hồ... Đồng thời cần phát huy vai trò của chính quyền cơ sở (xã, phường) huy động người dân dọn dẹp vệ sinh, không vứt rác, vật liệu xây dựng gây tắc nghẽn thoát nước...

- Bộ Xây dựng đang được giao chủ trì nghiên cứu, xây dựng Luật Cấp, thoát nước và dự kiến tiếp tục trình Quốc hội vào tháng 6-2026. Ông kỳ vọng gì ở khung pháp lý quan trọng này trong giải quyết cơ bản việc ngập úng đô thị nói chung cũng như tại Hà Nội?

- Luật Cấp, thoát nước quy định những nguyên tắc chung, mang tính tổng thể đối với công tác quản lý cấp và thoát nước, nhưng không trực tiếp giải quyết tình trạng ngập úng đô thị. Để khắc phục ngập úng, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó vai trò của chính quyền các địa phương, đặc biệt là Hà Nội, là rất quan trọng. Sự quyết tâm chính trị được thể hiện qua việc ưu tiên nguồn lực đầu tư, đồng thời tổ chức thực hiện các giải pháp một cách đồng bộ, quyết liệt và dứt điểm. Với quyết tâm này và các giải pháp đang triển khai, hy vọng tình trạng ngập úng tại Hà Nội sẽ sớm được cải thiện.

- Trân trọng cảm ơn ông!