Từ bà mẹ trẻ đến thủ lĩnh cộng đồng: Câu chuyện về hành trình nâng cao quyền năng kinh tế cho thanh niên

Từ bà mẹ trẻ tới tiếng nói thanh niên đại diện cho cộng đồng

Ngày đó, khi nhiều bạn bè đồng trang lứa vẫn còn cắp sách tới trường, Hoa - một cô gái người Mông tại xã Dào San, tỉnh Lai Châu đã trở thành vợ, rồi làm mẹ. Hiện Hoa có ba con nhỏ, giấc mơ làm cô giáo mầm non từ thuở bé đã khép lại... “Ngày trước, em mơ được đứng lớp dạy trẻ. Nhưng khi nghỉ học sớm để lấy chồng, em chẳng còn nghĩ đến ước mơ gì nữa…” - Hoa nhớ lại. Cuộc sống gia đình gói gọn trong mấy nương ngô và một giàn su su nhỏ chỉ vừa đủ ăn, nhiều khi không đủ tiền mua thuốc khi con ốm. Bản thân Hoa từng trải qua biến chứng sau một lần bị liệt dây thần kinh số 7 khiến sức khỏe cô ngày càng sa sút, cuộc sống cứ thế trở nên bế tắc và khó khăn hơn.

Đổi thay bắt đầu nhen nhóm khi trưởng bản giới thiệu Hoa tham gia Dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho thanh niên tại Lai Châu” do Plan International Việt Nam triển khai với sự tài trợ của Quỹ MetLife Foundation. Tại đây, Hoa được tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc chanh leo, cách ủ men vi sinh, làm phân hữu cơ. Em còn được hỗ trợ giống, phân bón, vật liệu và kết nối với các bạn thanh niên khác qua nhóm Zalo để học hỏi kinh nghiệm và cùng nhau tìm đầu ra cho sản phẩm.

“Em chưa từng nghĩ mình có thể làm gì khác ngoài ngô và sắn. Thế mà giờ em đã dựng được cả giàn chanh leo xanh tốt sau nhà. Em tin rằng sắp tới gia đình sẽ có thu nhập ổn định hơn”, Hoa vui vẻ chia sẻ.

Sau một năm triển khai, cuối tháng 9/2025, Dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho thanh niên tại Lai Châu” tổ chức Hội nghị tổng kết. Trong sự kiện này, Hoa vô cùng bất ngờ khi được bà Đồng Thị Hồng - Phó Chủ tịch UBND xã Dào San trao cho quyền phát biểu khai mạc và bế mạc thay cho bà. Tiếng nói của em không chỉ đại diện cho nhóm thanh niên tham gia dự án, mà còn thay mặt cho toàn bộ thanh niên xã Dào San.

Khoảnh khắc đặc biệt này đã ghi dấu trong lòng Hoa, từ một em gái từng bị buộc phải trưởng thành quá sớm, nay cô đã trở thành một người dẫn dắt và truyền cảm hứng trong chính cộng đồng của mình. “Qua dự án, chúng em, thanh niên dân tộc thiểu số (DTTS), không chỉ có thêm kiến thức và kỹ năng làm nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu, mà còn tự tin hơn, chủ động hơn trong việc phát triển sinh kế và đóng góp cho cộng đồng. Chúng em xin hứa sẽ tiếp tục nỗ lực và muốn gửi gắm thông điệp: Thanh niên Lai Châu học giỏi, làm giàu, không vội cưới”, Hoa xúc động cho biết.

Từ dự án trao quyền kinh tế cho thanh niên đến những kết quả bền vững

Dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho thanh niên tại tỉnh Lai Châu” được văn phòng vùng dự án tại tỉnh Lai Châu của Plan International Việt Nam triển khai cùng với Trung tâm dịch vụ nông nghiệp huyện Phong Thổ - nay chuyển thành Trạm khuyến nông và dịch vụ nông nghiệp Phong Thổ và chính quyền xã Dào San, tỉnh Lai Châu, từ tháng 10/2024 đến tháng 9/2025. Các hoạt động của Dự án được tập trung triển khai trong giai đoạn từ tháng 11/2024 đến tháng 6/2025, với mục tiêu “Cải thiện thu nhập cho thanh niên DTTS tại tỉnh Lai Châu nhờ các thực hành nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH)”, thông qua hai kết quả trọng tâm là: Nâng cao kiến thức về các thực hành nông nghiệp thích ứng với BĐKH cho 100 người dân tại xã; tăng cường năng lực khởi sự kinh doanh nông nghiệp cho 30 thanh niên DTTS (ít nhất 50% là nữ).

Sau gần một năm triển khai, dự án đã đạt và vượt hầu hết các chỉ tiêu đề ra: 171 người dân tham gia các hoạt động (vượt 7% so với mục tiêu), 100 người được nâng cao kiến thức về nông nghiệp thích ứng với BĐKH, và 30 thanh niên (15 nam, 15 nữ) được tăng cường năng lực khởi nghiệp. Đặc biệt, 30 mô hình sinh kế trồng chanh leo tím đã được thành lập, gấp đôi chỉ tiêu ban đầu.

Phân tích chi phí - lợi nhuận cho thấy phương thức canh tác chanh leo thích ứng với biến đổi khí hậu mang lại lợi nhuận trung bình 225 triệu đồng/ha, cao hơn 14% so với cách trồng truyền thống sử dụng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật. Hiệu quả kinh tế vượt trội này đã trở thành động lực để người dân duy trì và nhân rộng mô hình, đồng thời góp phần cải thiện môi trường nhờ hạn chế hóa chất và đa dạng hóa nguồn thu.

Dự án không chỉ giúp tăng thu nhập, chuyển đổi sinh kế cho các hộ thanh niên tham gia, mà còn góp phần thay đổi cấu trúc lao động trong gia đình, thúc đẩy bình đẳng giới tại địa phương. Cụ thể, có sự đồng hành và thấu hiểu của người chồng trong các hoạt động sinh kế, đồng thời vai trò của phụ nữ DTTS trong các quyết định sử dụng nguồn lực kinh tế của gia đình được nâng cao. Kết quả khảo sát tại 4 bản trọng điểm cho thấy 78,69% trong số 61 phụ nữ tham gia đánh giá cho rằng phụ nữ tại xã Dào San có thể dễ dàng tiếp cận các hoạt động tập huấn và cơ hội hỗ trợ từ Dự án.

Giữa núi rừng Lai Châu, giàn chanh leo trĩu quả của Hoa không chỉ tạo nguồn thu nuôi dưỡng ba đứa con nhỏ, mà còn gieo mầm hy vọng cho một thế hệ mới. Từ một bà mẹ trẻ rụt rè, nhút nhát, Hoa nay đã trở thành biểu tượng cho thanh niên DTTS dám mơ ước, dám thay đổi và dám cất tiếng nói để khẳng định mình.