Nguy cơ ung thư cổ tử cung ở trẻ: Đừng để nước đến chân mới nhảy

Tuy nhiên, tại Việt Nam, chỉ khoảng 1/10 phụ nữ trẻ từng được tiêm phòng. Việc chậm trễ hành động đang khiến mục tiêu thanh toán căn bệnh này trở nên ngày càng khó khăn.

Nhóm cần được ưu tiên

Kiều Linh, học sinh lớp 10 tại một trường THPT ở Hà Nội, từng cho rằng HPV là điều gì đó rất xa lạ. Với nữ sinh này, việc phòng ngừa HPV (Human Papillomavirus) - nguyên nhân chính gây ung thư cổ tử cung - dường như chẳng liên quan đến tuổi trẻ của mình. Thế nhưng, quan điểm ấy đã thay đổi khi Linh được mẹ chia sẻ những thông tin về cách phòng tránh căn bệnh nguy hiểm này.

“Em thật sự bất ngờ, trước đó chưa từng nghĩ loại virus ấy có thể ảnh hưởng trực tiếp đến bản thân”, Linh kể. Sau cuộc trò chuyện với mẹ, cô bắt đầu tìm hiểu thêm về HPV qua các trang y tế uy tín và trao đổi với bạn bè.

Linh nhớ mãi khoảnh khắc xem đoạn quảng cáo có ca sĩ Hari Won với thông điệp “Bạn hoàn toàn có thể kiểm soát cuộc đời của mình” - thông điệp đã khiến cô nhận ra ý nghĩa của việc chủ động bảo vệ sức khỏe. Từ đó, Linh bày tỏ mong muốn được mẹ đưa đi tư vấn và tiêm phòng sớm để dự phòng HPV.

Trong một lần đi khám sức khỏe định kỳ, Linh được bác sĩ tư vấn kỹ về HPV, các bệnh lý liên quan và tầm quan trọng của việc chủ động phòng ngừa từ sớm. Nữ sinh Hà Nội nhận ra rằng virus HPV lây truyền phổ biến qua đường tình dục, và hầu hết người trưởng thành có hoạt động tình dục đều có nguy cơ nhiễm loại virus này ở một thời điểm nào đó trong đời, bất kể là nam hay nữ. “Nguy cơ nhiễm hoàn toàn có thể xảy ra với mình. Vì thế, tiêm vắc-xin HPV chính là cách tự bảo vệ bản thân tốt nhất”, Linh chia sẻ.

Không chỉ ở Việt Nam, các tổ chức y tế hàng đầu thế giới như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và Ủy ban Tư vấn về Thực hành Chủng ngừa Hoa Kỳ (ACIP) đều khuyến cáo trẻ em có thể bắt đầu tiêm vắc-xin ngừa HPV từ 9 tuổi. Trong đó, nhóm trẻ từ 9 - 14 tuổi được xem là đối tượng ưu tiên hàng đầu, bởi khả năng đáp ứng miễn dịch sau tiêm của lứa tuổi này cao hơn, hiệu quả bảo vệ kéo dài và bền vững hơn so với những người tiêm ở độ tuổi lớn hơn.

Theo kết quả tổng hợp và đánh giá hệ thống các nghiên cứu về hiệu quả của vắc-xin HPV theo độ tuổi tiêm chủng, do Mallory K. Ellingson và các cộng sự thực hiện trong giai đoạn 2007 - 2022, hiệu quả bảo vệ của vắc-xin đối với thanh thiếu niên từ 9 - 14 tuổi đạt mức rất cao, dao động từ 74 - 93%. Trong khi đó, nhóm tiêm muộn hơn, từ 15 - 18 tuổi, chỉ đạt hiệu quả từ 12 - 90%.

Một nghiên cứu khác của Hofstetter và cộng sự thực hiện tại New York (Mỹ) cũng đưa ra kết quả tương tự: các bé gái và phụ nữ trẻ bắt đầu tiêm vắc-xin trong độ tuổi 11 - 14 có nguy cơ phát hiện bất thường ở cổ tử cung thấp hơn tới 76% so với những người không tiêm hoặc tiêm ở độ tuổi trễ hơn.

Kết quả này cho thấy, việc chủ động tiêm vắc-xin HPV từ sớm không chỉ giúp nâng cao hiệu quả miễn dịch mà còn giảm đáng kể nguy cơ tổn thương cổ tử cung do virus HPV gây ra.

Để tối ưu hiệu quả phòng ngừa các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục và các chứng ung thư sinh dục nguy hiểm do virus HPV gây ra, các chuyên gia khuyến cáo không nên đợi đến khi trẻ dậy thì mới tiêm phòng.

Thay vào đó, việc chủng ngừa nên được thực hiện càng sớm càng tốt, ngay khi trẻ vừa đủ độ tuổi chỉ định. Việc hoàn thành phác đồ tiêm trước khi có hoạt động quan hệ tình dục hoặc trước lần phơi nhiễm đầu tiên với HPV giúp cơ thể tạo miễn dịch chủ động, bảo vệ hiệu quả hơn trước nguy cơ lây nhiễm.

Báo cáo Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019 cho thấy, có đến 5,24% học sinh từng quan hệ tình dục trong năm khảo sát. Đáng chú ý, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục lần đầu trước 14 tuổi đạt 3,51%, tăng gấp đôi so với năm 2013 (1,48%).

Những con số này phản ánh xu hướng quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên đang có chiều hướng gia tăng, đồng nghĩa với việc nguy cơ lây nhiễm các bệnh qua đường tình dục, trong đó có HPV, cũng sớm hơn và phổ biến hơn trước. Điều này cho thấy một bộ phận không nhỏ trẻ em và thanh thiếu niên có thể đối mặt với nguy cơ nhiễm HPV từ rất sớm nếu chưa được bảo vệ bằng vắc-xin.

Dữ liệu từ Khảo sát Kiểm tra sức khỏe và Dinh dưỡng quốc gia Mỹ năm 2008 (NHANES) cũng cho thấy thực tế đáng lưu ý: Trong tổng số 14,1 triệu ca nhiễm mới HPV ở nam và nữ độ tuổi 14 - 59, có tới 6,91 triệu ca (tương đương 49%) xảy ra ở nhóm tuổi 15 - 24.

Con số này chứng minh rằng, thanh thiếu niên là nhóm dễ tổn thương nhất trước virus HPV. Nguy cơ lây nhiễm HPV cũng như các bệnh lý do HPV gây ra không chỉ tập trung ở tuổi trưởng thành mà còn đang ngày càng trẻ hóa, thậm chí xuất hiện ở cả những trẻ chưa dậy thì.

“Chìa khóa” đẩy lùi ung thư cổ tử cung

Theo WHO, HPV là loại virus lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất hiện nay. Ước tính, có đến 85% phụ nữ từng có ít nhất một bạn tình khác giới sẽ nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời.

Mặc dù phần lớn trường hợp nhiễm có thể được cơ thể tự đào thải, song việc nhiễm HPV kéo dài có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm các tổn thương tiền ung thư và ung thư ở cả nam lẫn nữ.

Trong hơn 200 chủng HPV đã được xác định, có hơn 30 chủng lây lan chủ yếu qua quan hệ tình dục. Đặc biệt, hai chủng có nguy cơ cao nhất là HPV 16 và HPV 18 - tác nhân gây ra hơn 70% số ca ung thư cổ tử cung trên toàn cầu. Ngoài ra, HPV còn có thể gây ra ung thư hậu môn, dương vật, âm hộ, âm đạo, vòm họng và nhiều dạng u nhú sinh dục khác.

Theo Trung tâm Thông tin về HPV, tại Việt Nam hiện có khoảng 39,1 triệu phụ nữ từ 15 tuổi trở lên nằm trong nhóm có nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung. Ước tính năm 2023 cho thấy, mỗi năm nước ta ghi nhận khoảng 4.132 phụ nữ được chẩn đoán mắc bệnh và 2.223 người tử vong vì căn bệnh này.

Ung thư cổ tử cung hiện xếp thứ 8 trong số các loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ Việt Nam và đứng thứ 5 trong nhóm phụ nữ từ 15 đến 44 tuổi - độ tuổi vốn được xem là đang trong giai đoạn khỏe mạnh, năng động nhất của cuộc đời.

Từng chứng kiến người bác ruột phải vật lộn suốt nhiều năm với căn bệnh ung thư cổ tử cung, chị Hoàng Anh - phụ huynh có con học lớp 8 tại Hà Nội luôn day dứt và lo lắng về sức khỏe sinh sản của con cái.

“Khi con trai và con gái bắt đầu bước vào giai đoạn thay đổi tâm sinh lý, tôi nhận thấy các cháu bắt đầu tò mò về tình yêu, về cơ thể, đôi khi có nhiều bí mật riêng và ít cởi mở như trước. Vợ chồng tôi rất muốn trò chuyện cùng con về sức khỏe giới tính, sinh sản, về tình dục an toàn và các nguy cơ viêm nhiễm, nhưng lại sợ các con ngại ngùng, thậm chí tìm cách tránh né”, chị chia sẻ.

Để con hiểu rõ hơn về những nguy cơ sức khỏe do HPV gây ra, chị Hoàng Anh chủ động tìm đến các kênh thông tin chính thống, gửi cho con đọc các bài báo, xem chương trình truyền hình và những clip giáo dục ngắn gọn, dễ tiếp nhận. Chị cũng kể cho con nghe câu chuyện của người bác ruột trong gia đình - minh chứng rõ ràng về hậu quả của việc thiếu kiến thức và chủ quan với bệnh tật.

Theo chị, cách chia sẻ gián tiếp như vậy giúp con bớt ngại ngùng, dễ tiếp nhận hơn, đồng thời hiểu được những rủi ro tiềm ẩn từ các bệnh lây truyền qua đường tình dục như HPV và tầm quan trọng của việc chủ động dự phòng.

Tại Quảng Ninh, chị Trần Vân cũng có cùng quan điểm khi quyết định đưa con gái đi tiêm mũi vắc-xin HPV đầu tiên ở tuổi 15. “Tôi bắt đầu quan tâm đến việc tiêm phòng HPV sau khi đọc nhiều thông tin trên báo chí, xem các chương trình truyền hình và mạng xã hội nói về tác dụng phòng ngừa ung thư cổ tử cung. Tôi nhận ra việc tiêm vắc-xin HPV là cần thiết để bảo vệ sức khỏe sinh sản cho con gái sau này”, chị chia sẻ.

Tại Việt Nam, tỷ lệ tiêm chủng vắc-xin HPV và sàng lọc ung thư cổ tử cung hiện vẫn còn ở mức thấp. Theo Điều tra các chỉ tiêu Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) về phụ nữ và trẻ em do Tổng cục Thống kê thực hiện năm 2021, với sự hỗ trợ của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), chỉ có khoảng 12% phụ nữ và trẻ em gái trong độ tuổi 15 - 29 đã được tiêm vắc-xin phòng HPV. Trong khi đó, chỉ 28% phụ nữ từ 30 - 49 tuổi từng được khám sàng lọc ung thư cổ tử cung.

Các nghiên cứu cho thấy, Việt Nam hoàn toàn có khả năng thanh toán ung thư cổ tử cung trong vòng 30 năm tới, nếu đạt được ba mục tiêu then chốt: 90% trẻ em gái vị thành niên được tiêm chủng HPV, 70% phụ nữ được khám sàng lọc ung thư cổ tử cung, và 90% phụ nữ mắc tiền ung thư hoặc ung thư cổ tử cung được điều trị đầy đủ.

Đáng chú ý, nếu đồng thời triển khai hiệu quả cả ba giải pháp - tiêm chủng, sàng lọc và điều trị - Việt Nam có thể xóa bỏ ung thư cổ tử cung chỉ trong 29 năm, nhanh hơn so với việc chỉ tập trung riêng vào tiêm vắc-xin.

Các bằng chứng khoa học cho thấy, khi được tiêm ở độ tuổi 9 - 14, vắc-xin ngừa HPV có khả năng tạo ra lượng kháng thể duy trì ở mức cao và ổn định trong thời gian dài, không bị suy giảm theo năm tháng. Ở nhóm tuổi này, trẻ chỉ cần 2 mũi tiêm là đã có thể đạt hiệu quả miễn dịch tối ưu, vừa giúp tăng cường khả năng bảo vệ cơ thể, vừa tiết kiệm đáng kể chi phí so với tiêm ở độ tuổi lớn hơn.