Từ đối thoại Kỳ Thượng đến bài học phối hợp Trung ương – địa phương trong tiếp công dân

Ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương, ông Hồ Huy Thành, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh và ông Nguyễn Cao Cường, Chủ tịch UBND xã Kỳ Thượng đồng chủ trì buổi đối thoại. Ảnh: Lan Anh

+PV: Từ thực tiễn công tác tiếp công dân, đối thoại trực tiếp với Nhân dân tại Kỳ Thượng, theo ông, bài học cốt lõi nào cần được các địa phương quán triệt để đối thoại không hình thức, rà soát đến từng trường hợp và giải thích rõ ràng, minh bạch cho người dân?

-Ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương: Bài học cốt lõi là không để Trung ương và địa phương vận hành tách rời nhau trong giải quyết kiến nghị của Nhân dân. Trên thực tế, nhiều vụ việc kéo dài không phải vì thiếu quy định pháp luật, mà vì đứt gãy phối hợp: Địa phương loay hoay ở khâu tổ chức thực hiện, còn Trung ương chỉ dừng ở tiếp nhận và chuyển đơn. Khi hai cấp không “nối mạch”, người dân sẽ cảm thấy bị đẩy qua lại, niềm tin suy giảm và khiếu kiện có xu hướng leo thang.

Điển hình từ Kỳ Thượng cho thấy, khi Trung ương trực tiếp đồng hành cùng địa phương, cùng ngồi đối thoại tại cơ sở, hiệu ứng tâm lý tích cực xuất hiện rất rõ. Người dân thấy có người chịu trách nhiệm ở tầm cao hơn cùng lắng nghe; địa phương có thêm điểm tựa để rà soát, đối chiếu và giải thích chính sách. Quan trọng hơn, các bên thống nhất một cách tiếp cận, tránh tình trạng mỗi cấp nói một kiểu.

Tôi cho rằng phối hợp không chỉ là trao đổi văn bản, mà là phối hợp hành động. Trung ương cần đóng vai trò định hướng, giám sát, bảo đảm tính thống nhất trong áp dụng pháp luật; địa phương là chủ thể tổ chức thực hiện, rà soát từng hồ sơ, từng hoàn cảnh cụ thể. Hai cấp cùng chịu trách nhiệm trước Nhân dân thì mới tạo được chuyển biến bền vững.

Ở tầm quản trị, bài học này đòi hỏi thay đổi tư duy: Từ “xử lý vụ việc” sang “quản trị quy trình giải quyết”. Khi quy trình phối hợp rõ ràng, trách nhiệm được phân định minh bạch, việc giải quyết sẽ đi từ gốc, giảm phát sinh mới và củng cố niềm tin xã hội.

+PV: Ông từng nhấn mạnh quan điểm “không để người dân phải ra Trung ương nhiều lần”. Vì sao điều này đặc biệt có ý nghĩa trong công tác tiếp công dân hiện nay?

-Ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương: Ý nghĩa lớn nhất nằm ở tư duy phục vụ. Người dân ra Trung ương thường không phải vì muốn đi xa, mà vì ở cơ sở chưa được giải thích thỏa đáng, chưa được đối thoại đủ sâu. Mỗi chuyến đi kéo theo chi phí, thời gian, sức khỏe và tâm lý; nếu kéo dài, bức xúc dễ tích tụ và lan rộng.

Thực tiễn cho thấy, khi đối thoại được đưa về cơ sở, với sự tham gia đầy đủ của các cấp có thẩm quyền, người dân được trình bày trọn vẹn, được nghe giải thích cụ thể, thì động cơ ra Trung ương giảm rõ rệt. Đây là cách làm nhân văn, tiết kiệm cho dân và cũng giảm áp lực cho các cơ quan Trung ương, giúp tập trung nguồn lực cho những vấn đề mang tính chính sách.

Ở góc độ quản trị Nhà nước, việc hạn chế người dân đi lại không có nghĩa là “đóng cửa”, mà là mở rộng khả năng tiếp cận ngay tại nơi phát sinh vụ việc. Đối thoại tại cơ sở cho phép rà soát sát thực tế: nguồn gốc đất, điều kiện sinh kế, lịch sử hồ sơ…, những yếu tố mà nếu chỉ đọc văn bản rất dễ bỏ sót.

Quan trọng hơn, cách làm này gửi đi thông điệp rằng Nhà nước chủ động đến với dân, chứ không chờ dân tìm đến. Khi người dân cảm nhận được sự chủ động đó, niềm tin được củng cố và đồng thuận xã hội được nâng lên, điều có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh các vấn đề đất đai, sinh kế ngày càng phức tạp.

+PV: Ông đánh giá vai trò của đối thoại trực tuyến trong giai đoạn hiện nay như thế nào?

-Ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương: Đối thoại trực tuyến là xu thế tất yếu của chuyển đổi số trong quản trị công. Sau các cuộc đối thoại trực tiếp tại cơ sở, nhiều nội dung phát sinh có thể được làm rõ hiệu quả thông qua kết nối trực tuyến giữa Trung ương – địa phương – người dân. Cách làm này giúp giảm chi phí xã hội, rút ngắn thời gian và vẫn bảo đảm quyền kiến nghị.

Ưu điểm lớn nhất của đối thoại trực tuyến là ba bên cùng nghe, cùng đối chiếu trong một không gian thông tin thống nhất. Tránh được tình trạng “nghe truyền miệng”, hiểu sai hoặc thông tin bị cắt khúc. Với một điểm cầu tại địa phương, Trung ương có thể nắm trọn bối cảnh, địa phương trình bày hồ sơ, còn người dân trực tiếp nêu băn khoăn.

Tuy nhiên, tôi luôn nhấn mạnh: Trực tuyến không phải là hình thức thay thế vô điều kiện. Muốn hiệu quả, phải chuẩn bị kỹ: Hồ sơ số hóa đầy đủ, nội dung trao đổi rõ ràng, trách nhiệm từng bên được xác định và có mốc tiến độ cụ thể. Trực tuyến chỉ phát huy giá trị khi gắn với kỷ luật thực thi.

Ở tầm dài hạn, phát triển đối thoại trực tuyến còn giúp xây dựng hệ sinh thái tiếp công dân đa kênh, tăng khả năng tiếp cận, nhất là với địa bàn xa trung tâm. Khi được triển khai bài bản, đây sẽ là công cụ quan trọng để giảm khiếu kiện vượt cấp, tăng tính minh bạch và nâng cao hiệu quả quản trị.

+PV: Việc ông sẵn sàng trao đổi trực tiếp với người dân qua điện thoại được đánh giá cao. Theo ông, điều này nói lên điều gì trong tư duy tiếp công dân hiện nay?

-Ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương: Điều đó phản ánh một tư duy cốt lõi, tiếp công dân là quá trình chủ động lắng nghe, không chỉ là một buổi làm việc theo lịch. Trong thực tế, nhiều bức xúc nếu được giải thích sớm, đúng trọng tâm, thì một cuộc điện thoại cũng đủ để tháo gỡ, không cần tập trung đông người hay đi lại nhiều lần.

Tôi cho rằng sự gần dân không nằm ở nghi thức, mà ở khả năng tiếp cận kịp thời. Khi người dân cần tư vấn trong phạm vi trách nhiệm, cơ quan tiếp công dân cần mở các kênh linh hoạt để hỗ trợ. Điều này vừa giúp người dân yên tâm, vừa phòng ngừa rủi ro phát sinh từ những hiểu lầm nhỏ nhưng kéo dài.

Ở góc độ quản trị, trao đổi qua điện thoại hay các kênh hỗ trợ không thay thế quy trình chính thức, nhưng là tầng đệm quan trọng để giải tỏa tâm lý, định hướng thông tin trước khi bước vào các thủ tục cần thiết. Nếu bỏ qua tầng đệm này, áp lực sẽ dồn lên các khâu sau và làm tăng chi phí xã hội.

Cách tiếp cận gần dân, linh hoạt chính là biểu hiện của nền hành chính phục vụ. Khi người dân cảm nhận được sự lắng nghe thực chất, họ sẽ hợp tác hơn, tôn trọng kỷ cương hơn và sẵn sàng đồng hành cùng chính quyền trong quá trình giải quyết.

+PV: Từ các vụ việc thực tế, như cuộc đối thoại với công dân xã Kỳ Thượng, Hà Tĩnh vừa qua, ông muốn gửi thông điệp gì tới các địa phương trong công tác tiếp công dân thời gian tới?

-Ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương:

Thông điệp xuyên suốt là lấy Nhân dân làm trung tâm. Đối thoại phải thực chất, không hình thức; rà soát phải đến từng trường hợp; giải thích phải rõ ràng, minh bạch, có lý có tình. Khi người dân còn băn khoăn, nghĩa là công tác giải thích của chúng ta chưa đủ.

Địa phương cần chủ động hơn trong tổ chức đối thoại, chuẩn bị kỹ hồ sơ, phân công rõ trách nhiệm và công khai tiến độ xử lý. Trung ương sẽ đồng hành để định hướng, giám sát và hỗ trợ về phương pháp. Khi các kênh đối thoại được sử dụng linh hoạt, trực tiếp, trực tuyến, trao đổi hỗ trợ thì các vụ việc phức tạp hoàn toàn có thể giảm nhiệt và tiến tới giải quyết bền vững.

Ở tầm dài hạn, tiếp công dân không chỉ là giải quyết đơn, mà là giải quyết niềm tin. Niềm tin được tạo dựng từ sự minh bạch, trách nhiệm và thái độ phục vụ. Khi làm tốt điều đó, chúng ta không chỉ xử lý được từng vụ việc, mà còn góp phần giữ vững ổn định xã hội và tạo nền tảng cho phát triển bền vững.