Những điều cần biết về cuộc bầu cử Thái Lan năm 2023

1. Cuộc bầu cử thứ 2 kể từ đảo chính năm 2014

Vào ngày 20-3, Thủ tướng Thái Lan Prayut Chan-o-cha đã giải tán Quốc hội, mở đường cho cuộc bầu cử lần thứ hai của nước này được tổ chức sau cuộc đảo chính quân sự gần đây nhất vào năm 2014.

Cuộc bầu cử gần đây nhất diễn ra năm 2019. Năm nay, hơn 6.000 ứng viên sẽ tranh cử 500 ghế trong Hạ viện của Quốc hội Thái Lan.

Có hơn 52 triệu cử tri trên khắp 77 tỉnh, thành của Thái Lan đủ điều kiện tham gia bỏ phiếu.

Cuộc bầu cử Thái Lan sẽ diễn ra ngày ngày 14-5 với hơn 52 triệu cử tri Thái Lan sẽ đi bỏ phiếu. Ảnh: AFP

2. Ứng viên tranh cử vị trí thủ tướng

Ông Prayut, 69 tuổi, đang hy vọng trở lại vị trí thủ tướng khi là ứng viên tranh cử của Đảng Ruam Thai Sang Chart (hay là Đảng Quốc gia Thái Lan Thống nhất). Trước đó, ông rời Palang Pracharath (PPRP), đảng đã đề cử ông làm thủ tướng năm 2019. Phó thủ tướng Prawit Wongsuwan, 77 tuổi, cũng đang tranh chức thủ tướng với tư cách ứng viên của PPRP.

Tham gia tranh cử vị trí thủ tướng còn có ứng viên của Đảng Pheu Thai, bà Paetongtarn Shinawatra, con gái cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra. Các ứng viên khác của Đảng Pheu Thai bao gồm ông trùm phát triển bất động sản Srettha Thavisin, 60 tuổi, và chiến lược gia Chaikasem Nitisiri, 74 tuổi.

Pita Limjaroenrat, lãnh đạo 42 tuổi của Đảng Move Forward, là ứng viên của đảng này cho chức thủ tướng. Kết quả các cuộc khảo sát gần đây cho thấy ông cũng nhận được nhiều sự ủng hộ.  

Các ứng viên khác cạnh tranh vị trí Thủ tướng Thái Lan bao gồm ông Anutin Charnvirakul, 56 tuổi của Đảng Bhumjaithai, và ông Jurin Laksanawisit, 67 tuổi của Đảng Dân chủ.

3. Pheu Thai và ông Prayut

Cuộc bầu cử Thái Lan dự kiến là cuộc đọ sức chính giữa Đảng UTN của Thủ tướng Prayut và Đảng Pheu Thai với ứng viên Paetongtarn Shinawatra, con gái cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra.

Mặc dù ông Prayut đã rời PPRP, nhưng vẫn nhận được sự ủng hộ của giới bảo thủ.

Trong khi đó, nữ ứng viên 36 tuổi của Đảng Pheu Thai đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò gần đây. Các đảng liên kết với ông Thaksin giành được nhiều ghế nhất trong mọi cuộc bầu cử từ năm 2001, nhưng chính phủ của đảng này bị lật đổ trong các cuộc đảo chính quân sự năm 2006 và 2014.

4. Hệ thống 2 lá phiếu mới

Có tổng cộng 500 ghế trong Hạ viện của Quốc hội, gồm 400 ghế khu vực bầu cử và 100 ghế trong danh sách đảng.

Mỗi cử tri sẽ nhận được 2 lá phiếu, 1 phiếu để bầu cho ứng viên tranh cử ở khu vực địa phương và phiếu còn lại để chọn chính đảng ở cấp quốc gia. 400 ghế bầu cử sẽ được trao cho các ứng viên giành được nhiều phiếu bầu nhất ở mỗi quận. Trong khi đó, 100 ghế trong danh sách đảng sẽ được phân bổ tương ứng cho các đảng chính trị dựa trên tỉ lệ phiếu bầu trên toàn quốc.

Một đảng hoặc nhóm các đảng cần giành được hoặc tập hợp được ít nhất 251 trong số 500 ghế ở Hạ viện để thành lập chính phủ.

Trước cuộc bầu cử, mỗi đảng có thể đề cử tối đa 3 ứng viên cho vị trí thủ tướng. Đảng phải giành được ít nhất 25 ghế nghị sĩ để đưa được tên các ứng viên trong lá phiếu quốc hội.

Quốc hội, bao gồm Hạ viện và Thượng viện do chính quyền quân sự bổ nhiệm gồm 250 thành viên, sau đó sẽ bỏ phiếu. Ứng viên thủ tướng có ít nhất 376 phiếu bầu sẽ đứng đầu chính phủ.

Giả sử 1 ứng viên được toàn bộ Thượng viện ủng hộ, thì người đó chỉ cần 126 phiếu bầu từ các nghị sĩ để có thể giành chức thủ tướng.

Thượng viện, trong cuộc bầu cử năm 2019 đã bỏ phiếu áp đảo ủng hộ ông Prayut làm thủ tướng, có thể đặt ra thách thức đối với các đảng khác đang tranh giành chức thủ tướng lần này.

5. Những vấn đề trọng tâm

Trong bối cảnh lạm phát và nợ hộ gia đình cao đang đè nặng lên quá trình phục hồi kinh tế sau đại dịch của Thái Lan, các vấn đề liên quan đến đời sống đã được các ứng viên nêu bật trong các cam kết tranh cử.   

Hầu hết các đảng đều hứa hẹn chương trình phúc lợi, như tăng lương tối thiểu, trả lương hưu, hoãn nợ và đảm bảo giá cả nông sản. Pheu Thai cam kết sẽ trả 10.000 baht (293 USD) thông qua ví kỹ thuật số cho mỗi công dân từ 16 tuổi trở lên. Các đảng cũng cam kết việc viết lại Hiến pháp ban hành năm 2017.

6. Cuộc bầu cử đầu tiên kể từ cuộc biểu tình của giới trẻ

Mọi sự chú ý cũng hướng cử tri trẻ tuổi bởi đây là cuộc bầu cử đầu tiên kể từ cuộc biểu tình do thanh niên đứng đầu năm 2020 kêu gọi sửa đổi Hiến pháp và tình trạng quân chủ.

Tuy nhiên, chỉ có Đảng Move Forward vốn được lòng các cử tri trẻ tuổi thể hiện cam kết rõ ràng trong việc thúc đẩy những nội dung này. Các đảng khác không đề cập đến vấn đề này.

Tỉ lệ phiếu bầu lớn nhất thuộc về những người dưới 42 tuổi. Nhóm này chiếm hơn 40% trong số 52 triệu cử tri, với Gen Z (18 đến 26 tuổi) chiếm khoảng 13% và Gen Y (27 đến 42 tuổi) chiếm khoảng 29%. Nhóm Gen X (43 đến 58 tuổi) chiếm 1/3 số cử tri. Thế hệ Baby Boomer (55 đến 77 tuổi) và Silent Generation (78 đến 98 tuổi), nhóm tuổi già nhất, chiếm khoảng 26%.

Kết quả khảo sát đối tượng từ 18 đến 26 tuổi của Đại học Rangsit cho thấy ứng viên Pita của Move Forward đứng đầu trong lựa chọn của cử tri trẻ cho vị trí thủ tướng, với 29,2% số người được hỏi ủng hộ. Bà Paetongtarn của Pheu Thai đứng thứ hai với 23% ủng hộ, và ông Prayut của UTN chỉ đạt 3,3%.

7. Giới hạn 2 năm của ông Prayut

Hiến pháp hiện hành giới hạn nhiệm kỳ 8 năm với bất kỳ cá nhân nào là thủ tướng. Theo quy định này, ông Prayut chỉ có thể giữ chức thủ tướng trong 2 năm nữa. Ông lên nắm quyền từ năm 2014 sau khi lật đổ chính quyền Pheu Thai.

Trong khi những người phản đối lập luận rằng nhiệm kỳ của ông Prayut đã kết thúc vào năm 2022, Tòa án Hiến pháp phán quyết nhiệm kỳ của ông bắt đầu năm 2017 khi hiến pháp hiện hành được ban hành.

Nếu trở lại làm thủ tướng sau cuộc bầu cử Thái Lan năm 2023, ông Prayut cho biết, lãnh đạo đảng UTN Pirapan Salirathavibhaga sẽ kế nhiệm trong 2 năm mà ông không thể giữ chức vụ thủ tướng.

TRẦN HOÀI (Tổng hợp)