Hà Nội: Thí điểm xe đạp điện công cộng, “chìa khóa” giảm ô nhiễm không khí

Xe đạp điện công công đặt tại trạm xe đạp công cộng cạnh Nhà hát Lớn. Ảnh: Khánh Huy

"Báo động đỏ" về ô nhiễm không khí

Hà Nội những ngày qua liên tục lọt tốp thành phố ô nhiễm nhất thế giới, sương mù kết hợp với bụi mịn khiến bầu trời Thủ đô luôn trong tình trạng mù mịt, sức khoẻ của người dân bị ảnh hưởng. Trước thực trạng đó, việc hình thành thói quen đi lại xanh, trong đó có xe đạp điện công cộng được xem là “chìa khóa” then chốt để giải tỏa áp lực cho hạ tầng và "chữa lành" bầu không khí trên địa bàn Thủ đô.

Theo số liệu thống kê, Hà Nội hiện đang quản lý khoảng 8 triệu phương tiện, trong đó xe máy chiếm hơn 6 triệu chiếc. Đó là chưa kể khoảng 1,2 triệu phương tiện từ các tỉnh thành lân cận thường xuyên lưu thông ra vào Thủ đô. Tốc độ gia tăng phương tiện cá nhân hằng năm ở mức 4-5%, bỏ xa tốc độ phát triển hạ tầng giao thông vốn chỉ đạt 0,6-0,8%.

Hệ quả nhãn tiền trên đã dẫn đến sự quá tải. Không chỉ là những dòng xe chôn chân hàng giờ, mà nguy hại hơn là lượng phát thải khổng lồ. Báo cáo từ Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho thấy, hoạt động giao thông vận tải đang đóng góp khoảng 70% lượng bụi và khí thải vào môi trường không khí thành phố. Trong đó, khí thải từ xe máy cũ nát và ô tô chưa đạt chuẩn khí thải là những "sát thủ vô hình", đẩy nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quy chuẩn Việt Nam.

Các chuyên gia môi trường đều chung nhận định, chúng ta đang phải trả một cái giá quá đắt, gọi là chi phí cơ hội cho sự tiện lợi của phương tiện cá nhân. Thiệt hại kinh tế do ùn tắc giao thông tại Hà Nội ước tính lên tới 1,2 tỷ USD mỗi năm. Nhưng con số đau lòng hơn nằm ở chi phí y tế để điều trị các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, đặc biệt ở trẻ em và người già.

Do đó, giảm phương tiện cá nhân là trả lại quyền được thở sạch, quyền được sống khỏe cho cộng đồng. Rõ ràng, sự ngột ngạt của đô thị không chỉ đo bằng chỉ số AQI (chất lượng không khí), mà đo bằng chính sức khỏe của mỗi người dân.

Hành động “nhỏ” tạo nên giá trị “lớn”

Trước áp lực đó, Hà Nội đã và đang triển khai những bước đi chiến lược, kiên trì với mục tiêu "xanh hóa" mạng lưới giao thông. Cụ thể, Hà Nội đang đẩy mạnh phát triển hệ thống xe buýt điện, đường sắt đô thị. Đặc biệt, thành phố đang thí điểm dịch vụ xe đạp điện công cộng tại khu vực nội thành, kết nối các điểm trung chuyển xe buýt và nhà ga đường sắt.

Theo kế hoạch được UBND thành phố Hà Nội chấp thuận, từ tháng 12/2024 đến quý I/2026, Công ty Cổ phần Vận tải số Trí Nam (Công ty Trí Nam) dự kiến đưa vào vận hành hơn 5.000 xe điện hai bánh trong khu vực nội đô. Thành phố giao các sở, ngành được bảo đảm hạ tầng trạm, an toàn kỹ thuật và kết nối đồng bộ với mạng lưới giao thông công cộng.

Theo đại diện Công ty Trí Nam, chương trình thí điểm là bước cụ thể hóa định hướng đa dạng hóa phương tiện giao thông công cộng, phù hợp quy hoạch giao thông vận tải Thủ đô và các cam kết quốc gia về giảm phát thải khí nhà kính tại COP26.

Trong giai đoạn đầu, doanh nghiệp triển khai 500 xe tại 130 vị trí trạm trong khu vực Vành đai 1; đồng thời xây dựng lộ trình mở rộng sang Vành đai 2 và Vành đai 3 nhằm tăng khả năng tiếp cận, đáp ứng nhu cầu di chuyển linh hoạt của người dân nội đô.

Trải nghiệm thực tế xe đạp điện công cộng tại khu vực phường Hoàn Kiếm, anh Lê Văn Quế (38 tuổi, phường Hà Đông) chia sẻ, xe đạp điện công cộng đã mở ra một lựa chọn di chuyển tiện lợi, góp phần giảm áp lực lên hệ thống giao thông hiện hữu.

Trước đây, khi phải đi làm trên phố khu vực quanh Hồ Gươm, tôi thường phải lái xe ô tô cá nhân để thuận lợi di chuyển, nhưng từ giờ tôi sẽ đổi sang đi xe buýt, hoặc đầu điện sau đó sử dụng xe đạp điện công cộng để đi các điểm xunh quanh.

“Hành động này tuy nhỏ thôi nhưng sẽ góp phần tạo ra giá trị lớn là giảm ô nhiễm không khí, bảo vệ lá phổi của chính chúng ta”, anh Quế chia sẻ, đồng thời cho biết: “Xe chạy êm, nhỏ gọn; thao tác trên ứng dụng nhanh và dễ hiểu, kể cả người lớn tuổi cũng có thể sử dụng thao tác dễ dàng”.

Chia sẻ về xe đạp điện công cộng, đại diện Công ty Trí Nam cho biết: Sau mỗi lần đổi pin, xe có thể vận hành quãng đường khoảng 90km, đạt tốc độ tối đa 25km/giờ, tải trọng cho phép tới 130kg và được bố trí giỏ đựng đồ phía trước. Khi cạn pin, xe vẫn có thể sử dụng như một xe đạp thông thường. Với nhu cầu di chuyển trong nội đô, người dùng chỉ cần đổi pin khoảng một lần mỗi tuần.

Hiện tại, ở khu vực Nhà hát Lớn Hà Nội, Công ty đã chính thức đưa mẫu xe điện hai bánh đầu tiên vào hệ thống trạm xe đạp công cộng, thí điểm loại hình phương tiện dùng chung trong mạng lưới giao thông đô thị Thủ đô.

Nhiều chuyên gia giao thông nhìn nhận việc đưa xe đạp điện công cộng vào hoạt động không chỉ mở rộng thêm một loại hình dịch vụ, mà còn là giải pháp quan trọng tăng tính kết nối trong hệ thống vận tải công cộng.

Ông Đinh Văn Hùng, Giám đốc Trung tâm Địa môi trường và Tổ chức lãnh thổ (Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam) chia sẻ: Dịch vụ xe điện công cộng góp phần đa dạng hóa mạng lưới vận tải, thúc đẩy thói quen di chuyển xanh, hỗ trợ giảm ùn tắc và ô nhiễm không khí đô thị.

Theo ông, loại hình này đóng vai trò “mắt xích kết nối cuối chặng” giữa người dân với các tuyến buýt, đường sắt đô thị, qua đó đóng góp thiết thực vào mục tiêu nâng tỷ lệ vận tải hành khách công cộng lên 30-35% trong những năm tới.

Bầu trời Hà Nội có xanh lại hay không, đường phố có bớt tiếng còi xe hay không, không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của chính quyền, mà phụ thuộc vào quyết định của mỗi người dân. Chọn một phương tiện công cộng, đi bộ thêm vài trăm mét, hay tắt máy khi dừng đèn đỏ - những hành động nhỏ bé ấy chính là “những viên gạch” xây nên một Thủ đô xanh, văn minh và đáng sống.