Đường sắt tốc độ cao: Huy động sức dân và doanh nghiệp tư nhân

Huy động sức dân vì nguồn lực trong dân còn rất lớn

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông) đánh giá, đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam là một dự án lớn nhất trong lịch sử với dự kiến 67 tỷ USD, gần bằng tổng thu ngân sách Nhà nước một năm hiện nay.

Mặc dù trong tờ trình của Chính phủ đã nêu các số liệu về ngân sách để thực hiện dự án là rất tốt, đảm bảo an toàn, nhưng xuất phát từ thực trạng về những tồn tại của các dự án đầu tư công hiện nay, đại biểu đề nghị Chính phủ cung cấp thêm thông tin về khả năng thu xếp, cân đối để đáp ứng nhu cầu vốn, từ đó đánh giá khả năng chi trả của ngân sách Nhà nước, sức chịu đựng của nền kinh tế ảnh hưởng đến vấn đề an toàn nợ công.

Ông Mai cũng chỉ rõ, việc triển khai thực hiện dự án đường sắt đô thị thời gian qua gặp nhiều khó khăn, dẫn đến vốn tăng cao, kéo dài về thời gian hoàn thành so với mức phê duyệt ban đầu.

Thời gian qua, khi triển khai các dự án quan trọng quốc gia, dù đã áp dụng các chính sách đặc thù về mỏ vật liệu, về bồi thường, giải phóng mặt bằng, tuy nhiên nguồn cung nguyên vật liệu vẫn thiếu, giải phóng mặt bằng vẫn chậm, không đáp ứng được tiến độ thi công của dự án.

Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu kỹ, đánh giá từng vấn đề cụ thể, chi tiết để có giải pháp hữu hiệu khắc phục những tồn tại này, đảm bảo hoàn thành dự án đúng kế hoạch và cung cấp số liệu bổ sung để các đại biểu Quốc hội nắm rõ, yên tâm khi bấm nút quyết định.

Đại biểu Dương Khắc Mai cũng nhấn mạnh, về nguồn lực huy động để đầu tư cho dự án trong tương lai, chúng ta phải tính đến huy động sức dân vì nguồn lực trong dân là rất lớn. Nếu phát hành trái phiếu với lãi suất đủ hấp dẫn thì người dân sẽ sẵn sàng mua; ngân sách chưa đảm bảo thì có thể đi vay nhưng vay trong dân tất nhiên tốt hơn vay nước ngoài, vì lợi nhuận chính người dân trong nước được hưởng, không dịch chuyển ra bên ngoài. Điều quan trọng nhất là khơi dậy được tinh thần tự hào dân tộc để đóng góp vào công trình quan trọng của quốc gia này.

Tương tự, đại biểu Nguyễn Minh Hoàng (đoàn TP HCM) cho rằng, về lâu dài, việc đầu tư đường sắt cao tốc Bắc – Nam trở thành xương sống của hạ tầng giao thông, giúp rút ngắn thời gian đi lại từ Hà Nội đến TP HCM và ngược lại, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế, liên kết vùng và đô thị dọc tuyến. Dự kiến chiều dài quãng đường là 1.541km và tốc độ thiết kế là 350km/giờ là hoàn toàn hợp lý.

Theo đại biểu Hoàng, với những dự án có mức đầu tư cao, quy mô lớn, đầu tư công là hình thức bảo đảm bền vững nhất, do đó, ông đề nghị Chính phủ và các cơ quan cần lên kế hoạch chi tiết về sử dụng nguồn tài chính.

Đại biểu cũng đề nghị, với một dự án tầm cỡ lớn quốc gia, rất cần phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, ít nhất là trong việc tham vấn, lắng nghe người dân đóng thuế. Đại biểu cũng nhất trí với đề xuất huy động nguồn vốn đóng góp của Nhân dân tham gia vào dự án qua hình thức mua trái phiếu với lãi suất hợp lý; đồng thời, cần đầu tư vào nghiên cứu, đánh giá nhiều chiều một cách khoa học, khách quan dự án, tham khảo nghiêm túc kinh nghiệm thực hiện ở các nước khác để hiểu rõ cách thức thực hiện, ai làm và hệ quả kinh tế.

Kinh tế tư nhân làm sẽ tiết kiệm hơn

Cũng góp ý về dự án này, đại biểu Đinh Thị Phương Lan (đoàn Quảng Ngãi) đề nghị đàm phán chắc chắn, thận trọng các nguồn vốn nước ngoài, tăng cơ cấu nợ trong nước, ưu tiên phát hành trái phiếu có kỳ hạn dài; đồng thời cần tăng cường đóng góp của người dân, doanh nghiệp qua các hình thức đóng góp trực tiếp hoặc qua quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách, tiếp tục giảm gánh nặng ngân sách trung ương, đa dạng hóa hình thức đầu tư đối với các công trình ga, công trình phụ trợ.

Bà Lan cũng đề nghị tiếp tục rà soát chi tiết, chủ động các phương án phòng ngừa rủi ro trong đầu tư. Hồ sơ đang tính ở mức GDP dự báo đến năm 2050 là khoảng từ 6,5% đến 7%. Tuy nhiên, theo báo cáo thẩm định, hiện mới đánh giá sơ bộ tác động của phương án huy động vốn, một số dữ liệu đầu vào ở mức giả định còn thiếu đơn giá định mức cho việc xây dựng, vận hành, duy tu và bảo dưỡng.

Trong bối cảnh kinh tế chính trị rất biến động như hiện nay, cần tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, đánh giá tác động tổng thể các dự án và một số dự án trọng điểm khác đến nợ công và đảm bảo các cân đối vĩ mô, đặc biệt là nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội có cả các dự án, chương trình mục tiêu quốc gia khác.

Cũng bàn về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Văn Thân (đoàn Thái Bình) cho rằng nên ưu tiên thành phần kinh tế tư nhân.

Đại biểu Nguyễn Văn Thân nhận định rằng ưu tiên thành phần kinh tế tư nhân thì chúng ta có thể tiết kiệm được 30% so với 2 thành phần kinh tế Nhà nước và thành phần kinh tế đầu tư nước ngoài.

Theo ông Thân, trình độ của doanh nghiệp Việt Nam đã khác trước, kể cả doanh nghiệp nhỏ và vừa và doanh nghiệp lớn. Hiện nay nguồn vốn trong dân rất lớn; các doanh nghiệp tư nhân huy động nguồn vốn trong dân rất giỏi, đúng luật, thông qua các dự án về trái phiếu doanh nghiệp, các dự án bất động sản... Do đó, đại biểu cho rằng cần huy động nguồn vốn chính vào cho dự án này từ trong dân với một lãi suất hấp dẫn, cố gắng hạn chế tối đa nguồn vốn của nước ngoài.

Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Văn Thân cho rằng nên huy động các doanh nghiệp lớn tham gia vào dự án này. Về thiết kế, chúng ta sẵn sàng thuê thiết kế nước ngoài nếu chưa có nhà thiết kế nào yên tâm. Còn việc thi công, Chính phủ sẽ đặt vấn đề về bài toán này với doanh nghiệp tư nhân bằng một hợp đồng rõ ràng.

"Nếu chúng ta huy động được doanh nghiệp trong nước thì đây là một điều rất tích cực, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước phát triển, đóng góp cho lợi ích nước nhà", ông Thân nói.