“Bản giao hưởng” của tình yêu và chiến trận

Cuốn sách không chỉ tái hiện sinh động chiến trường đặc biệt ở vùng rừng ngập mặn miền Nam trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước mà còn là bản trường ca về tình yêu, nỗi đau, sự hy sinh và khát vọng sống của con người. Tác phẩm được nhà văn Hà Đình Cẩn hoàn thành trong khuôn khổ Trại sáng tác về đề tài LLVT - chiến tranh cách mạng tổ chức tại TP Đà Nẵng năm 2023.

Bước vào những câu chữ đầu tiên trong cuốn sách, người đọc được đưa đến một đám cưới nhỏ giữa hai người trẻ là Trung úy Hân và y sĩ Lụa, giữa căn lán sơ sài của trạm quân y Trung đoàn, nơi mà sợi dây chuyền vàng từ người đồng đội Hảo bất ngờ trở thành mồi lửa cho bi kịch hôn nhân ngay trong đêm tân hôn. Từ chi tiết tưởng chừng nhỏ ấy, tác giả vén lên bức màn của những va đập tâm lý sâu sắc trong đời sống riêng tư của người lính giữa chiến trường, khi lý trí phải tranh đấu với những mảnh vỡ cảm xúc cá nhân chưa kịp hàn gắn.

Điều đặc biệt làm nên chất riêng của “Rừng mặn” chính là vai trò của người kể chuyện. Tác giả Hà Đình Cẩn đã để người kể chuyện xưng tôi, là một linh hồn người lính đã hy sinh, nay lang thang giữa rừng ngập mặn như một nhân chứng lặng lẽ, đồng thời là người dẫn dắt câu chuyện với giọng điệu vừa xót xa, vừa thấm đẫm sự bình thản của kẻ đã vượt qua sinh tử. Lối kể chuyện này mang lại chiều sâu triết lý và khiến người đọc cảm nhận được sự tồn tại vĩnh cửu của những người lính trong ký ức rừng, ký ức đất nước.

Tiểu thuyết không chỉ khắc họa chiến đấu mà đặc biệt tập trung vào chiều sâu nội tâm con người. Hân là một sĩ quan trẻ trí thức, từng là học sinh trường Ngô Sĩ Liên, mang trong mình lý tưởng cách mạng và trái tim nhạy cảm của chàng trai Hà thành. Lụa là y sĩ tốt nghiệp trường quân y, từng là nữ sinh trường Chu Văn An, vừa mong manh, vừa can trường. Cặp đôi trẻ mang theo những khát vọng tình yêu thời bình bước vào chiến tranh, để rồi nếm trải, đổ vỡ, tổn thương, nuôi con trong đơn độc. Nhưng chính họ, bằng lòng yêu thương và nghị lực sống, đã vượt qua định kiến và tổn thương để tiếp tục đồng hành với nhau trong cuộc chiến cam go phía trước.

Bên cạnh câu chuyện tình yêu và gia đình, “Rừng mặn” còn dựng lên một bức tranh hiện thực sống động về rừng ngập mặn khắc nghiệt nhưng anh dũng, nơi sự sống vẫn bền bỉ hồi sinh qua từng mùa phù sa. Những trận càn quét, rải thảm chất độc màu da cam, những lần bùn nhão ngập quá đầu gối, những buổi dông biển giật sập lán trại... tất cả không thể quật ngã được sức sống mãnh liệt của rừng, cũng như của những người lính nơi đây. Họ là những cây đước với bộ rễ bám sâu vào bùn, bất khuất trước mọi phong ba.

Văn phong của Hà Đình Cẩn mang đậm chất tự sự, trữ tình. Những đoạn mô tả rừng, trăng, mưa dông hay tiếng cò bay qua sông đều chan chứa vẻ đẹp thiên nhiên giàu chất thơ, đối lập với những cơn giằng xé tâm lý và những trận đánh sinh tử của con người. Trong đó, nhiều chi tiết đời thường như việc bẻ đốt ngón tay để trấn tĩnh trước ca mổ, hay lời ru con trong đêm vào ấp thăm con cũng đủ khiến người đọc nghẹn ngào vì sự chân thật và lay động.

“Rừng mặn” không phải là một bản hùng ca mang tính sử thi khô khan mà là một bản giao hưởng trầm sâu của tình yêu và chiến trận, giữa cái hữu hạn của đời người và cái bất tận của ký ức. Tác phẩm để lại dư âm ám ảnh, khi con người trong đó không chỉ chiến đấu để giành độc lập mà còn để giữ lại nhân tính, giữ gìn phẩm hạnh và gìn giữ cho nhau một lý do để sống, để yêu và để bước tiếp. Cuốn tiểu thuyết là một áng văn sâu sắc, không chỉ góp thêm tiếng nói nghệ thuật vào dòng văn học chiến tranh cách mạng mà còn là món quà quý cho những ai muốn nhìn lại lịch sử từ góc nhìn đầy nhân văn và cảm động.

PHƯƠNG NGUYÊN