Diễn đàn Kinh tế-Xã hội Việt Nam năm 2023: Tăng cường nội lực, khai thác hiệu quả ngoại lực

Tuy đã vượt qua thách thức, trở thành một điểm sáng trong bức tranh màu xám của kinh tế toàn cầu nhưng nền kinh tế nước ta trong năm 2023 cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức với việc tăng trưởng chậm lại, các động lực tăng trưởng chính đang chịu áp lực lớn từ bên ngoài. Tại Diễn đàn Kinh tế-Xã hội thường niên năm 2023, các chuyên gia trong nước và quốc tế đã hiến nhiều kế sách tăng cường năng lực nội sinh, khai thác hiệu quả ngoại lực để kinh tế Việt Nam phát triển bền vững.

Diễn đàn được tiến hành với sự đồng chủ trì của các đồng chí: Vương Đình Huệ, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội; Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Trần Thanh Mẫn, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội; Lê Minh Khái, Bí thư Trung ương Đảng, Phó thủ tướng Chính phủ; Nguyễn Đức Hải, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó chủ tịch Quốc hội.

Diễn đàn thu hút khoảng 450 đại biểu tham dự, trong đó có lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương; nhiều chuyên gia, nhà khoa học nổi tiếng trong nước và quốc tế; lãnh đạo các doanh nghiệp, tập đoàn lớn. Diễn đàn cũng được kết nối trực tuyến tới 6 học viện và trường đại học với sự tham gia trực tuyến của hơn 1.000 giảng viên, sinh viên.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cùng các đại biểu tham quan khu vực trưng bày ảnh Diễn đàn Kinh tế-Xã hội thường niên của Quốc hội. Ảnh: PHẠM THẮNG

Kịch bản nào cho tăng trưởng kinh tế?

Năm 2023, nhờ các chính sách, giải pháp đúng đắn, kịp thời, chưa từng có tiền lệ thời gian qua, nền kinh tế nước ta cơ bản đã vững vàng vượt qua khó khăn, thách thức trước “những cơn gió ngược” và đạt được nhiều kết quả quan trọng, khá toàn diện. Nền kinh tế duy trì được đà tăng trưởng và là một điểm sáng trong bức tranh màu xám của kinh tế toàn cầu. 

Tuy nhiên, nền kinh tế nước ta cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Tăng trưởng kinh tế 6 tháng đầu năm 2023 chỉ đạt 3,72%, tạo áp lực rất lớn về tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) cho hai quý còn lại của năm, việc đạt mục tiêu tăng trưởng năm 2023, giai đoạn 5 năm 2021-2025 và cả thời kỳ chiến lược 2021-2030 trở nên hết sức khó khăn. Nhiều động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế trong 8 tháng năm 2023 đang có dấu hiệu chậm lại, thậm chí suy giảm và đang chịu áp lực lớn từ bên ngoài. Điều đó đòi hỏi phải có phương thức ra quyết định nhanh hơn, quyết liệt hơn, táo bạo hơn và việc đưa chính sách vào cuộc sống phải kịp thời hơn.

Hầu hết các chuyên gia sau khi đánh giá, nhận định về tình hình trong nước và quốc tế đều cho rằng, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong những tháng cuối năm 2023 và năm 2024 khó đạt mục tiêu đã đề ra.

TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), dự báo tăng trưởng GDP năm 2023 theo kịch bản cơ sở là 5,2-5,5%. Với kịch bản tiêu cực là kinh tế thế giới suy thoái nặng hơn, tận dụng được ít cơ hội từ các động lực tăng trưởng mới, tăng trưởng dự báo là 4,4-4,5%.

Với kịch bản tích cực là kinh tế thế giới sớm phục hồi và khai thác được các động lực tăng trưởng mới (như chuyển đổi số, đẩy mạnh liên kết vùng với việc thúc đẩy hai động lực chính là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh) tăng trưởng có thể đạt 5,5-6%. Đối với năm 2024 và năm 2025, theo kịch bản cơ sở, dự báo tình hình kinh tế thế giới từng bước phục hồi, lạm phát được kiềm chế và dần về mức dưới 3% năm 2025, khi đó, tăng trưởng kinh tế Việt Nam dự báo đạt khoảng 6% năm 2024 và 6,5% năm 2025.

Ông Nguyễn Xuân Thành, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, Đại học Fulbright Việt Nam cho rằng, nền kinh tế Việt Nam hiện đang đứng trước những thách thức rất lớn trong ngắn hạn và trung hạn về mặt tốc độ tăng trưởng. Ngay cả khi không có nhiều thay đổi về cơ cấu kinh tế và phát huy được tác động tích cực của một số động lực tăng trưởng mới thì việc đạt mục tiêu GDP tăng trưởng bình quân 6,5% trong giai đoạn 2021-2025 là vô cùng khó khăn. Cả 3 động lực tăng trưởng hiện nay của nền kinh tế Việt Nam là tiêu dùng nội địa, đầu tư và xuất khẩu đều không theo hướng chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn. Nếu tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng với 3 động lực truyền thống này mà không có chính sách mang tính khuyến khích để thay đổi hành vi trong tiêu dùng, đầu tư và sản xuất, kinh doanh thì chắc chắn các mục tiêu về chuyển đổi xanh sẽ không đạt được.

Ông Alexander Bohmer, Trưởng ban Hợp tác và Quan hệ toàn cầu, khu vực Nam Á và Đông Nam Á, Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) cho biết, OECD dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm nay gặp khó khăn nên hạ dự báo tăng trưởng GDP xuống 4,9%, dự kiến tăng lên 5,9% vào năm 2024.

Tăng cường động lực nội sinh của nền kinh tế

Các đại biểu phát biểu tại diễn đàn cho rằng, cần phát triển các khu vực sản xuất của nền kinh tế, gồm khu vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ; đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, kích cầu tiêu dùng, phát triển thị trường nội địa và nâng cao năng suất lao động. Thực hiện đồng bộ, cộng hưởng các yếu tố này sẽ phát huy tổng hợp sức mạnh nội sinh của nền kinh tế.

Trong thời gian tới, để đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế, các đại biểu đề xuất cần nghiên cứu, ban hành mới hoặc kéo dài các chính sách tiền tệ, chính sách thuế, phí, lệ phí... nhằm hỗ trợ, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh. Tiếp tục biện pháp tăng vốn điều lệ của các ngân hàng. Phối hợp chính sách hiệu quả nhằm tiếp tục giảm lãi suất, bình ổn tỷ giá, giá hàng hóa thiết yếu và thúc đẩy tăng trưởng.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp, sớm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, cơ cấu lại các loại thị trường; thúc đẩy phát triển và quản lý chặt chẽ các thị trường tiền tệ, chứng khoán, bảo hiểm, trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản. Phát triển và khai thác hiệu quả thị trường trong nước, kích cầu tiêu dùng nội địa. Theo tính toán của nhóm chuyên gia được nêu tại diễn đàn, tiêu dùng (loại trừ yếu tố giá) tăng thêm 1 điểm % sẽ giúp GDP tăng thêm 0,2 điểm %.

Theo đánh giá của chuyên gia, nếu giải ngân được 95% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2023 sẽ đóng góp 2 điểm % vào tăng trưởng GDP năm 2023. Năm 2023, tổng vốn đầu tư công là 713.000 tỷ đồng, gần gấp đôi những năm bình thường, nếu giải ngân được 95% của 713.000 tỷ đồng này sẽ tạo động lực rất lớn cho tăng trưởng kinh tế.

Nguồn nhân lực là động lực nội sinh cốt lõi của nền kinh tế. Ngân hàng Thế giới cho rằng, giải pháp chủ yếu để đạt được tốc độ tăng trưởng năng suất cao hơn nằm ở việc cải thiện các đặc điểm của lực lượng lao động trẻ hiện nay. Việc ưu tiên đào tạo các tài năng cá biệt và các kỹ năng mới nổi phải là chính sách hàng đầu đối với Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới.

Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đề nghị nghiên cứu triển khai cấp bằng hoặc giấy chứng nhận hành nghề một cách thực chất theo tiêu chuẩn quốc tế, đúng với năng lực chuyên môn và kỹ năng của người lao động; giúp nâng cao trình độ, tính cạnh tranh của lực lượng lao động trong nền kinh tế.

Tại diễn đàn, các đại biểu đã đưa ra rất nhiều gợi ý chính sách, trong đó tập trung vào 5 động lực chủ yếu: Thúc đẩy liên kết vùng, phục hồi và tăng trưởng của các đầu tàu nền kinh tế; phát triển khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nội địa; đẩy mạnh kinh tế số, kinh tế xanh; hoàn thiện và nâng cao chất lượng thể chế kinh tế; nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu và nâng cao năng lực tự chủ, tự lực của nền kinh tế.

Khai thác hiệu quả ngoại lực

Phát biểu kết luận diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh việc cần tiếp tục cải cách mạnh mẽ, đột phá trong cải cách thủ tục hành chính, môi trường đầu tư kinh doanh, kiến tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp, khôi phục, củng cố niềm tin, tạo luồng sinh khí mới trong môi trường kinh doanh.

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, cần phát huy các động lực từ thu hút hiệu quả đầu tư nước ngoài và đẩy mạnh xuất khẩu, hướng tới bền vững. Đây là những động lực tăng trưởng truyền thống của Việt Nam, tuy nhiên đến nay đang có dấu hiệu suy giảm hoặc chậm lại. 

Chủ động chuẩn bị các điều kiện cần thiết và xúc tiến, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài thế hệ mới, các nhà đầu tư chiến lược, phát triển các ngành kinh tế mới, có công nghệ hiện đại, có kế hoạch đầu tư cho nghiên cứu và triển khai, có kết nối, chuyển giao công nghệ với doanh nghiệp trong nước.

Cùng với các giải pháp thuế tối thiểu toàn cầu dự kiến Quốc hội sẽ xem xét vào kỳ họp cuối năm nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị nghiên cứu, bổ sung chính sách hỗ trợ đầu tư trong lĩnh vực công nghệ cao. Vấn đề này cũng sẽ được Chính phủ trình và Quốc hội sẽ xem xét tại Kỳ họp thứ sáu.

Để đẩy mạnh xuất khẩu, hướng tới xuất khẩu bền vững, cần tranh thủ tối đa các thị trường xuất khẩu chủ lực, truyền thống, phát triển thị trường mới, thị trường ngách, đáp ứng nhanh, kịp thời yêu cầu mới của nước đối tác xuất khẩu. Khai thác tốt hơn các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, thực hiện hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, đa dạng hàng hóa và thị trường xuất khẩu, đầu tư. 

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, chúng ta cần phát huy nội lực của kinh tế trong nước, xây dựng và triển khai chương trình quốc gia về nâng cao năng lực độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường của nền sản xuất Việt Nam đến năm 2045 (Make in Vietnam 2045), củng cố tiềm lực khoa học và công nghệ trên cơ sở làm chủ công nghệ hiện đại, công nghệ lõi và đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, tăng cường hội nhập quốc tế đi đôi với bảo vệ thị trường trong nước và thu hút nguồn lực đầu tư hiệu quả.

CHIẾN THẮNG