Ngôi đình tôn vinh đạo học

Ông Nguyễn Ngọc Thích, một bậc cao niên trong làng cho biết: “Là mảnh đất thuần nông, từ xa xưa, người làng đã có ý thức đề cao việc học, trọng người hiền tài. Với mong muốn có nơi để giáo dục truyền thống hiếu học, nhân dân đã đồng tâm nhất trí xây dựng ngôi đình làng, sau đó rước hương linh Trạng nguyên Nguyễn Hiền về tôn thờ thành hoàng làng”.

Đình nhìn về hướng tây, phía trước có ao rộng, cánh đồng thoáng đãng, bên phải là chùa làng, phía sau là khu dân cư quần tụ đầm ấm. Đình Nghiêm Xá ban đầu có kiến trúc chữ nhất với 3 gian 2 dĩ, sau xây thêm trung cung và hậu cung hợp thành kiến trúc kiểu chữ nhị, ở giữa có khoảng sân thông thiên để lấy ánh sáng tự nhiên giữa hậu cung và tòa đại bái. Trải qua mấy trăm năm, những kiến trúc, điêu khắc đặc trưng của thế kỷ 17 vẫn được bảo tồn nguyên vẹn. Giá trị nhất là các bức cốn trong tòa đại bái được điêu khắc tinh xảo với các chủ đề như “độc long” (đầu rồng chạm nổi cuộn mây), “cá hóa rồng” (gợi nhớ tích cá vượt vũ môn), “lưỡng long tranh châu” (khắc họa hình ảnh đôi rồng tranh nhau viên ngọc quý)... Các bức cốn mang đậm nét điêu khắc thời Lê, thể hiện rõ bàn tay tài hoa của người thợ thủ công còn tồn tại cho đến nay. Hậu cung đình là nơi thờ đức thành hoàng thượng đẳng phúc thần.

Căn cứ vào 10 đạo sắc phong và dòng chữ Hán ghi trên bài vị thì đình Nghiêm Xá phối thờ 12 vị đỗ tiến sĩ. Văn tế ghi tên, chức tước các vị khoa bảng thời Trần, hậu Lê đều đỗ đại khoa. Việc tôn thờ được tổ chức trang nghiêm thể hiện lòng tôn kính đối với các bậc tiên hiền và đề cao đạo học, thông qua đó, nhân dân mong muốn con cháu noi theo gương sáng của bậc hiền tài, cố gắng học hành, thi cử đỗ đạt. Thừa hưởng truyền thống hiếu học đó, nhiều người con của làng cố gắng dùi mài đèn sách. Thời phong kiến, qua các khoa thi đã có 7 vị đỗ đại khoa. Trong đó có gia đình cả 3 cha con đều đỗ tiến sĩ là cụ Ngô Hoan (đỗ năm 1487), hai con trai cùng dự khoa thi năm 1526 là Ngô Ước đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân và Ngô Hoành đỗ Đệ tam giáp tiến sĩ xuất thân. Với 7 vị đỗ đại khoa, Nghiêm Xá trở thành làng khoa bảng đứng đầu trong huyện Thường Tín. Đình làng Nghiêm Xá được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1993.

Ông Nguyễn Đức Văn, Trưởng thôn Nghiêm Xá cho biết: “Phát huy giá trị của di tích, lễ hội truyền thống làng Nghiêm Xá được tổ chức 3 năm một lần vào mồng 5 tháng Giêng. Lễ hội gồm có lễ dâng hương tưởng nhớ các bậc tiên hiền khoa bảng, lễ rước kiệu văn và các hoạt động vui hội. Trước đó, địa phương tổ chức trao thưởng các cháu học sinh giỏi có thành tích xuất sắc trong học tập tại đình làng nhằm động viên, khuyến khích con em tiếp tục phát huy truyền thống hiếu học, truyền thống làng khoa bảng của quê hương”.

Bài và ảnh: THƯ NGỌC