Việt Nam đối phó mối đe dọa an ninh mạng từ các cuộc xung đột trên thế giới

Phóng viên (PV): Theo đồng chí, các cuộc xung đột trên thế giới hiện nay đang đặt các quốc gia trước những mối đe dọa an ninh mạng như thế nào?

 Thượng tá Nguyễn Thế Trung: Trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, không gian mạng đã trở thành một mặt trận mới trong các cuộc xung đột. Hiện nay, nhiều quốc gia đã coi tác chiến mạng là loại hình chiến tranh chủ yếu. Có thể nói cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine là điển hình cho việc kết hợp giữa tấn công quân sự trên chiến trường với tấn công trên không gian mạng. Xung đột ở Trung Đông hay căng thẳng ở châu Á cũng tạo ra những đợt tấn công mạng quy mô khác nhau, từ chiến dịch tấn công DDoS, phát tán mã độc cho đến chiến tranh thông tin, tấn công đánh cắp dữ liệu, tấn công làm thay đổi hoặc ngừng trệ việc vận hành của các hệ thống năng lượng, giao thông, ngân hàng, cao hơn nữa là hệ thống điều khiển vũ khí công nghệ cao của đối phương... 

Trong các cuộc xung đột đó, dù không bên nào thừa nhận chính thức nhưng rõ ràng các cuộc tấn công trên không gian mạng đã gây ra những thiệt hại nặng nề cho đối phương. Điều nguy hiểm hơn, nó kéo theo sự tham gia của “một đội quân” gồm các chuyên gia an ninh mạng quốc tế từ các quốc gia đồng minh hay các nhóm tin tặc ủng hộ, sẵn sàng tung các đòn tấn công trên không gian mạng tấn công các mục tiêu quân sự hay cơ sở hạ tầng quan trọng của đối phương. 

Một cuộc chiến toàn diện trên không gian mạng là nguy cơ hiện hữu trong một thế giới phẳng như hiện nay và mọi sự lơ là, mất cảnh giác đều có thể phải trả giá đắt đối với bất kỳ quốc gia nào. 

Thượng tá Nguyễn Thế Trung, Phó chính ủy Trung tâm 586, Bộ tư lệnh 86. Ảnh: MAI NGUYÊN

PV: Đồng chí cho biết Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức an ninh mạng ra sao?

Thượng tá Nguyễn Thế Trung: Các chuyên gia cảnh báo “không gian mạng không có biên giới rõ rệt như trong thực tế”, vì vậy bất kỳ quốc gia nào cũng có thể bị đe dọa, kể cả những nước không trực tiếp tham chiến. Đặc biệt giới chuyên gia cũng đã cảnh báo, các nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam) là đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước các cuộc tấn công mạng quy mô quốc tế.

Với đặc điểm “không biên giới” của mình, không gian mạng đang đặt Việt Nam trước những nguy cơ mới từ các cuộc xung đột toàn cầu. Các chuyên gia an ninh mạng khuyến cáo: Khi các hệ thống công nghệ ở nước ngoài bị tấn công, các công nghệ tương tự ở Việt Nam có thể trở thành “bàn đạp” để tấn công ngược trở lại hoặc bị lợi dụng làm thành phần của mạng “Botnet” toàn cầu (Botnet là mạng lưới các thiết bị máy tính bị nhiễm phần mềm độc hại và được điều khiển bởi tin tặc (hacker) từ xa). Chẳng hạn, đường dây truyền tải điện, hệ thống điều khiển tín hiệu hay thiết bị số hóa ở Việt Nam, nếu không được bảo vệ chặt chẽ, dễ bị lây nhiễm mã độc từ bên ngoài, trở thành điểm yếu trong chuỗi phòng thủ chung.

Báo cáo của Viettel Cyber Security cho thấy, Việt Nam đang chứng kiến làn sóng tấn công với thủ đoạn tinh vi gia tăng đột biến. Hơn 14,5 triệu tài khoản dữ liệu cá nhân đã bị rò rỉ trên mạng, chiếm đến 12% số vụ rò rỉ dữ liệu toàn cầu. Dịch vụ tài chính, công nghệ, năng lượng là những mục tiêu hàng đầu. Ngoài ra, thông tin sai lệch và tấn công tâm lý cũng bùng nổ trong bối cảnh xung đột căng thẳng, khiến các cơ quan, tổ chức trong nước phải luôn cảnh giác khi tiếp cận thông tin.

Tấn công có chủ đích, tấn công mã hóa dữ liệu (ransomware) hay hoạt động gián điệp mạng trở thành phổ biến và Việt Nam cũng không tránh khỏi những nguy cơ này. Thống kê cho thấy, năm 2024, tại Việt Nam đã ghi nhận hơn 659.000 vụ tấn công mạng nhằm vào cơ quan, doanh nghiệp, tương đương 46,15% tổ chức bị ảnh hưởng. Đặc biệt, các cuộc tấn công mạng diễn ra liên tục, dồn dập và khó lường, khiến bất kỳ lĩnh vực nào cũng có thể trở thành mục tiêu của tội phạm mạng. Từ hệ thống đường sắt, điện lực cho đến cơ sở y tế, giáo dục... đều có thể đối mặt với nguy cơ bị đột nhập hoặc tê liệt.

Trung tâm 586, Bộ tư lệnh 86 tổ chức cuộc thi cướp cờ (CTF) về An toàn thông tin.

PV: Theo đồng chí, chúng ta cần làm gì để bảo đảm tốt an ninh mạng, góp phần thực hiện thành công mục tiêu chuyển đổi số quốc gia?

Thượng tá Nguyễn Thế Trung: Việt Nam đã sớm xác định bảo vệ an ninh mạng là nhiệm vụ trọng yếu. Từ việc nhận thức rõ tính nghiêm trọng của thách thức an ninh mạng, Đảng, Nhà nước ta đã sớm có các giải pháp đồng bộ. Năm 2018, Quốc hội thông qua Luật An ninh mạng, đánh dấu cách tiếp cận toàn diện trong bảo vệ an ninh mạng quốc gia. Cùng với đó, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 29-NQ/TW về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, xác định mục tiêu “bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên không gian mạng”. Trên cơ sở đó, Chính phủ ban hành Quyết định thành lập Bộ tư lệnh Tác chiến không gian mạng (Bộ tư lệnh 86)-lực lượng nòng cốt trong Quân đội-đặt dưới dự lãnh đạo, quản lý của Quân ủy Trung ương-Bộ Quốc phòng bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Do đó, chúng ta cần liên tục củng cố hệ thống công nghệ thông tin và nâng cao năng lực phòng thủ trước mọi tình huống.

Trong giai đoạn hiện nay, tốc độ chuyển đổi số đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng, nhiều hạ tầng, nhiều lĩnh vực quan trọng (trong đó có lĩnh vực quốc phòng, an ninh) được số hóa. Vì vậy, không gian mạng Việt Nam ngày càng trở nên nhạy cảm và cần được bảo vệ an toàn hơn lúc nào hết như Nghị quyết Đại hội Đảng XII và XIII đã xác định: Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, đáp ứng yêu cầu mới của thời đại công nghệ. Đây chính là kim chỉ nam cho các hành động quyết liệt hơn nhằm bảo vệ không gian mạng ngày càng an toàn của Việt Nam, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu ổn định chính trị, phát triển kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh. 

Theo tôi, trong giai đoạn tới, chúng ta cần chú trọng vào một số giải pháp để không chỉ chống mà còn ngăn ngừa hiệu quả các mối đe dọa trên không gian mạng. Cụ thể là: Thể chế hóa an ninh mạng như một yếu tố sống còn trong chuyển đổi số; nâng cao năng lực phòng thủ chủ động thông qua việc thường xuyên tổ chức diễn tập thực chiến cấp quốc tế, quốc gia, liên ngành để tăng cường năng lực ứng phó với các nguy cơ, sự cố; chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và nhận thức toàn diện thông qua việc đào tạo chuyên gia an ninh mạng, đưa giáo dục an toàn thông tin vào trường học, chương trình phổ biến cho cộng đồng và doanh nghiệp; bảo vệ chuỗi cung ứng số và phần mềm nội địa với việc ưu tiên phát triển xây dựng mạng lưới cảnh báo sớm quốc gia, chia sẻ dữ liệu mối đe dọa giữa nhà nước-doanh nghiệp-các hiệp hội và tư nhân; từng bước làm chủ các nền tảng an ninh mạng “Made in Vietnam”, giảm phụ thuộc bên ngoài.

PV: Trên một không gian mạng không có biên giới, để bảo vệ an toàn không gian mạng, việc thúc đẩy hợp tác quốc tế trong vấn đề an ninh mạng có ý nghĩa như thế nào, thưa đồng chí?

Thượng tá Nguyễn Thế Trung: Thực tế cho thấy, các cuộc tấn công trên không gian mạng phát triển nhanh chóng cả về hình thức lẫn quy mô và có tính chất xuyên biên giới.

Việt Nam luôn chú trọng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng, tích cực tham gia các cơ chế đa phương, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm phản ứng với các cuộc tấn công mạng nguy hiểm. Tại Liên hợp quốc, Việt Nam khẳng định ưu tiên hòa bình an ninh trên không gian mạng và ủng hộ vai trò của Hội đồng Bảo an trong giải quyết các thách thức an ninh mạng toàn cầu.

Việt Nam cũng tích cực tham gia quá trình thảo luận và xây dựng các quy định, tập quán cũng như luật pháp về không gian mạng với các nước và tổ chức quốc tế. Đây cũng là cơ hội để Việt Nam xây dựng các mối quan hệ đối tác và tham gia các thể chế đa phương nhằm tăng cường hành động và hợp tác tập thể trong việc ngăn ngừa và chống lại những nguy cơ chung về an ninh mạng; thúc đẩy hợp tác, hành động và ứng phó tập thể đối với các sự cố mạng, góp phần giải quyết các sự cố và ngăn chặn các hành vi gây hại trên không gian mạng. 

PV: Vậy giữa các cơ quan chức năng trong nước đã có sự phối hợp trong lĩnh vực này ra sao?

Thượng tá Nguyễn Thế Trung: Bộ tư lệnh 86 nói chung và Trung tâm 586 nói riêng là lực lượng nòng cốt thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh mạng trong Quân đội. Những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Bộ tư lệnh 86, Trung tâm 586 đã quán triệt và thực hiện nghiêm Nghị quyết của Đảng và Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, góp phần quan trọng trong việc bảo vệ Đảng, Nhà nước và chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Bên cạnh đó, thường xuyên tổ chức giám sát, phát hiện và vô hiệu hóa nhiều chiến dịch tấn công mạng có chủ đích (APT) nhằm thu thập thông tin, dữ liệu quân sự-quốc phòng, củng cố hạ tầng mạng toàn quân, khắc phục kịp thời mọi sự cố bảo mật. Thực hiện giám sát phát hiện, điều tra và ứng cứu sự cố cho nhiều chiến dịch tấn công mạng có chủ đích nhắm vào nhiều cơ quan trọng yếu trong quân đội, các bộ, ban, ngành trung ương và địa phương. 

Bên cạnh lực lượng quân đội, các cơ quan chức năng của Bộ Công an và các tập đoàn viễn thông-an ninh mạng như Viettel, BKAV... cũng được huy động vào cuộc, cùng phối hợp chặt chẽ trong việc rà quét, vá lỗ hổng bảo mật, cảnh báo tấn công. Các chuyên gia tư vấn an ninh mạng khuyến nghị tất cả các tổ chức liên tục cập nhật bản vá hệ thống, thử nghiệm thâm nhập định kỳ và tăng cường kiểm soát nội bộ. Đồng thời, người dân cũng được cảnh báo phải cẩn trọng tiếp nhận thông tin, đối phó với tin giả, tránh lộ lọt dữ liệu cá nhân.

Có thể khẳng định, Việt Nam đã “chủ động, tổng lực” triển khai mọi giải pháp để bảo vệ an ninh mạng quốc gia, tạo môi trường thuận lợi để nghiên cứu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng và chủ quyền quốc gia trong tình hình mới.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

MỸ HẠNH (thực hiện)