Những ngôi trường vắng bóng học sinh

Năm học vừa qua, Eita Sato và Aoi Hoshi là hai học sinh tốt nghiệp hiếm hoi của Trường THCS Yumoto, một ngôi trường nằm ở vùng núi phía Bắc của Nhật Bản. Lý do là ngôi trường 76 tuổi này sẽ đóng cửa vĩnh viễn sau khi năm học kết thúc. “Chúng em từng nghe tin đồn về việc đóng cửa trường học, nhưng em không tưởng tượng được điều đó sẽ thực sự xảy ra. Em đã bị sốc”, Eita cho biết.

Nhìn ngôi trường đìu hiu, vắng vẻ, chẳng ai có thể nghĩ nơi đây cũng từng đông đúc và ồn ào tiếng nói cười. Trong thời kỳ hoàng kim vào thập niên 1960, Trường THCS Yumoto có khoảng 50 học sinh tốt nghiệp mỗi năm. Những bức ảnh chụp các khóa tốt nghiệp treo gần lối vào, chuyển từ ảnh đen trắng sang ảnh màu, với số lượng học sinh giảm rõ rệt và đột ngột từ khoảng năm 2000. Không có hình ảnh từ năm ngoái.

Eita Sato và Aoi Hoshi là hai học sinh tốt nghiệp cuối cùng của Trường THCS Yumoto. Ảnh: japantimes.co.jp

Những gì diễn ra với Trường THCS Yumoto là thực tế chung của nhiều ngôi trường khác tại đất nước mặt trời mọc. Khi tỷ lệ sinh của Nhật Bản giảm nhanh hơn dự kiến, tốc độ các trường học phải đóng cửa cũng gia tăng, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Theo Reuters, dữ liệu của Chính phủ Nhật Bản cho biết, gần 9.000 ngôi trường đã đóng cửa vĩnh viễn trong giai đoạn 2002-2020. Trung bình mỗi năm có tới 450 trường phải đóng cửa.

Trong khi đó, những trường vẫn đang hoạt động cũng chật vật trong việc tuyển sinh. Ít nhất 40% trường mẫu giáo ở khu vực thành thị không đáp ứng được chỉ tiêu tuyển sinh vào tháng 4-2023. Gần một nửa số trường đại học dân lập cũng chịu chung số phận như vậy. Mới đây, Trường Đại học Keisen ở thành phố Tama, ngoại ô Tokyo và Trường Đại học Kobe Kaisei ở Kobe đều thông báo sẽ ngừng tuyển sinh từ năm học 2024 trở đi để chuẩn bị đóng cửa trường do số lượng sinh viên thấp. Theo dự báo của Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ Nhật Bản, đến năm 2050, số sinh viên theo học đại học tại Nhật Bản chỉ còn khoảng 490.000 sinh viên/năm, ít hơn khoảng 130.000 so với năm 2022. Đây là mối đe dọa hiện hữu đối với nhiều cơ sở giáo dục tại quốc gia này.

Để giải quyết nguyên nhân gốc rễ của vấn đề, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio đã cam kết về "các biện pháp chưa từng có" để tăng tỷ lệ sinh, bao gồm tăng gấp đôi ngân sách cho các chương trình liên quan đến trẻ em, đồng thời khẳng định việc duy trì môi trường giáo dục là rất quan trọng. Nhưng cho đến nay, tình hình vẫn chưa mấy cải thiện.

Những lớp học trống trải ngày càng phổ biến trên khắp Nhật Bản khi dân số của nước này già đi và tỷ lệ sinh giảm nhanh hơn dự kiến. Số trẻ sinh ra vào năm 2022 giảm xuống dưới 800.000, mức thấp kỷ lục kể từ khi Nhật Bản bắt đầu thống kê. Con số này bằng một nửa so với số người qua đời trong năm 2022, ở mốc 1,58 triệu. Tốc độ giảm dân số ở Nhật Bản đang nhanh hơn 8 năm so với dự kiến trước đó, khiến cho hàng loạt trường công ở các vùng nông thôn đối mặt với tình trạng thiếu học sinh.

Nhiều chuyên gia cảnh báo, ngày càng nhiều trường học đóng cửa ở vùng nông thôn sẽ làm gia tăng sự chênh lệch giữa các khu vực trên cả nước và khiến những vùng sâu, vùng xa đối mặt với nhiều khó khăn hơn. Touko Shirakawa, giảng viên xã hội học tại Trường Đại học nữ sinh Sagami cho biết, việc đóng cửa trường học sẽ khiến những khu vực này khó thu hút được người đến định cư.

Chưa rõ sau khi đóng cửa, Trường THCS Yumoto liệu có biến thành nhà máy hay khu vực bảo tàng nghệ thuật như những ngôi trường khác hay không, nhưng ước mơ của cô bé Aoi về một tương lai trở thành giáo viên tại quê nhà cũng vì thế mà có nguy cơ sụp đổ. “Em không biết liệu còn có đứa trẻ nào trong làng khi em trở thành giáo viên hay không”, Aoi buồn bã nói.

BẢO CHÂU